| تعداد نشریات | 24 |
| تعداد شمارهها | 887 |
| تعداد مقالات | 7,912 |
| تعداد مشاهده مقاله | 14,910,612 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 12,671,155 |
گونه شناسی زبانی نسخۀ خطی «خُطَب»: مطالعه ای تطبیقی با تکیه بر متون همگون | ||
| زبانشناسی و گویشهای ایرانی | ||
| مقاله 7، دوره 9، شماره 2، اسفند 1403، صفحه 139-157 اصل مقاله (1.43 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22099/jill.2025.53002.1422 | ||
| نویسندگان | ||
| حسین سبزی؛ سید محمود سید صادقی* ؛ سید مجتبی حسینی | ||
| دانشکده زبان و ادبیات فارسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران | ||
| چکیده | ||
| «گونه شناسی» شاخه ای نوظهور از دانشِ زبانشناسی است که به بررسی، مقایسه و طبقه بندی زبان ها بر اساس ویژگی های ساختاری مشترک آنها می پردازد. نظریۀ گونه شناسی بر این پیش انگارۀ بنیادین استوار است، که آیا می توان آثار نویسندگان و سرایندگان مناطق مختلف جغرافیایی ایران را با وجود اختلافات زبانی چشمگیر، از منظرِ سبک و سبک شناسى یکسان انگاشت و همگى را بی توجه به ناهمگونی های واژگانى و ساختارى و آوایىِ موجود در این متون، در قالب یک دورۀ تاریخى و سبک خاص مورد بررسی قرارداد؟ گونه شناسی با طرح این دو ویژگی، یعنی شناخت کاربردهـای زبـان فارسـی درحوزه های مختلف جغرافیایی و دوره های زمانی معین، سنجه هایی را فراهم میآورد که به کمک آنها میتوان گونۀ زبانی اصیل یک متن، مکان و زمان تقریبی تألیف آثار بی شناسنامه را شناسایی کرد. این پژوهش با رویکردی قیاسی- استقرایی انجام شده است و در آن تلاش میشود تا با شناسایی نظامهای آوایی، ساختاری و واژگانی (گونهشناسی) متن و مقایسۀ این نظامها با متون همگون، گونۀ زبانی کتاب و مکان تقریبی تألیف آن مشخص گردد. یافتههای این پژوهش نشان میدهد که روند گرایش گونهها و گویشها به سوی شکلگیری زبان فارسی معیار در تمامی مناطق فارسیزبان، به شکلی یکسان و همزمان روی نداده است. گونۀ زبانی کتاب، گونۀ فرارودی (ماوراءالنهری) است. کاربرد لهجه ها و گویش های محلّی منطقۀ فرارود و پیوندِ عمیق متن با بافت تاریخی و اجتماعی دورۀ خود و تأثیرپذیری همزمان از زبانهای سغدی و پهلوی در کنار ساختارهای زبان عربی، از عوامل اصلی تشخص بارز زبانی آن به شمار میرود. | ||
| کلیدواژهها | ||
| گونه زبانی؛ آوا؛ ساختار؛ واژگان؛ خُطَب | ||
| مراجع | ||
|
اخوینی بخاری، ابوبکر (۱۳۴۴). هدایه المتعلّمین فیالّطب. به کوشش جلال متینی. مشهد: دانشگاه مشهد.
ادﯾﺐﺳﻠﻄﺎﻧﯽ، ﻣﯿﺮﺷﻤﺲاﻟﺪﯾﻦ (۱۳۵۴)، ﺩﺭﺁﻣﺪﻱ ﺑﺮ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺷﻴﻮﺓ ﺧﻂ ﻓﺎﺭﺳﻲ. تهران: اﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ.
اسدی طوسی، ابومنصور علیبناحمد (۱۲۱۹). لغت فرس. به تصحیح عباس اقبال. تهران: چاپخانه مجلس.
الرّازی، شمسالدین محمد بن قیس (۱۳۸۸). اَلمُعجَم فی مَعَاییرِ اشعارِ العَجَم. به تصحیح محمد بن عبدالوّهاب قزوینی. چاپ اول. تهران: نشر علم.
اشمیت، رودیگر (۱۳۸۵). راهنمای زبانهای ایرانی. ترجمه زیر نظر حسن رضایی باغ بیدی. ج ۲. تهران: ققنوس.
افشار، ایرج (1360). دو کتاب نادیده در چین. مجله آینده. سال هشتم. شماره 1-2: صص 91-95.
افشار، ایرج (1361). جنگ چینی یا سفینه ایلانی (پوسی). نشریه آینده. شماره 9: صص 479-492.
بخاری، صلاحبنمحمد (۱۳۷۱). انیس الطالبین وعدّه السالکین. تصحیح و مقدمۀ خلیل ابراهیم صاری اوغلی. به کوشش توفیق سبحانی. تهران: (بی ناشر).
بهار، محمدتقی (۱۳۴۹). سبکشناسی. جلد اول، دوم و سوم. چاپ سوم. تهران: امیر کبیر.
بی نا، (بی تا). خُطَب. تصویر دستنویس «ک». به شماره ۸۶۲۵۲. اصل دستنویس متعلق به کتابخانه دانشگاه پنسیلوانیا.
تبریزی، محمدحسینبنخلف (۱۳۶۲). برهان قاطع. به اهتمام دکتر محمد معین. تهران: امیرکبیر.
تفسیر قرآن معروف به تفسیر کمبریج [بی نا] (۱۳۴۹). مصحح: جلال متینی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
حاجی سید آقایی، اکرم السادات (۱۳۸۸). ویژگی های زبانی ترجمه تفسیر طبری. نسخۀ چستر بیتی. نشریه معارف. شماره ۶۹: صص ۳-۳۳.
حقشناس، علیمحمد (1382). زبان و ادب فارسی در گذرگاه سنت و مدرنیته. تهران : آگاه.
دهخدا، علی اکبر (۱۳۷۳). لغتنامه. تهران: دانشگاه تهران.
راشد، هادی (۱۳۸۴). ملاحضاتی در گونهشناسی زبان فارسی. کتاب ماه ادبیات. شماره ۴-۶: صص ۳۳-۴۷.
رواقی، علی (۱۳۵۱). نقدی بر ترجمۀ تفسیر طبری. سیمرغ. شماره۱ : صص ۱۴-۶۱.
رواقی، علی (۱۳۵۲). ترجمه قرآن موزه پارس. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
رواقی، علی (۱۳۶۳). کهنترین برگردان قرآن به فارسی. کیهان فرهنگی. شماره ۱: صص ۱۵-۱۸.
رواقی، علی (۱۳۶۴). قرآن قدس. به کوشش دکتر علی رواقی. تهران: موسسه فرهنگی شهید محمد رواقی.
رواقی، علی (۱۳۸۱). ذیل فرهنگهای فارسی. تهران: هرمس.
رواقی، علی (۱۳۸۵). تفسیر قرآن پاک. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
رواقی، علی (۱۳۸۶الف). گونهشناسی (سبکشناسی) ادبیات فارسی قدیم و معاصر. نشریه گزارش فرهنگستان زبان و ادب فارسی. شماره ۵: صص ۸۰-۸۷.
رواقی، علی (۱۳۸۶ب).گونهشناسی (سبکشناسی) نوشتههای ادب فارسی. گزارش فرهنگستان. شماره ۵: صص ۸۰-۸۷.
رواقی، علی (۱۳۸۶ج). ترجمه فارسی از قرآن مجید. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
رواقی، علی (۱۳۹۰). گونهشناسی تاریخی و جغرافیایی. رشد. شماره ۴: صص ۳-۷.
رواقی، علی (۱۳۹۴). گونهشناسی متنهای فارسی، گونۀ فارسی فرارودی(ماوراءالنهری) با نگاهی به کتاب ارشاد. آینه میراث. شماره ۳۹: صص ۳-154.
روبینز، آر. اچ (1370) . تاریخ مختصر زبانشناسی. ترجمه علیمحمد حقشناس. تهران : نشرمرکز.
رودکی سمرقندی، ابوعبدالله جعفرابنمحمد (۱۳۷۶). دیوان رودکی سمرقندی. به کوشش ﺳﻌﻴﺪ ﻧﻔﻴﺴﻲ. و ی. ﺑﺮاﮔﻴﻨﺴﻜﻲ. تهران: نگاه.
صادقی، علی اشرف (۱۳۵۰). خصوصیات زبانی تفسیر قرآن پاک. دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. سال هجدهم. شماره۳ : صص ۶۱- ۶۵.
صادقی، علی اشرف. (۱۳۵۷). تکوین زبان فارسی. تهران: دانشگاه آزاد ایران.
صادقی، علی اشرف (۱۳۸۰). مسائل تاریخی زبان فارسی. تهران: سخن.
صادقی، علی اشرف (۱۳۹۲). تشدید در زبان فارسی. ویژه نامه نامه فرهنگستان. شماره ۵-۶: صص ۳-۴۳.
صفوی، کورش (1380). از زبانشناسی به ادبیات. جلد اول: نظم. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.
فتوحی، محمود (1392). سبک شناسی : نظریهها. رویکردها و روشها. چاپ دوم. تهران: سخن.
فرهوشی، بهرام (۱۳۵۲). فرهنگ پهلوی. چاپ دوم. تهران: انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
قریب، بدرالزمان (۱۳۷۴). فرهنگ سغدی. تهران: فرهنگان.
قلانسی نسفی، عبداللهبنمحمد (۱۳۸۵). ارشاد در معرفت و وعظ و اخلاق. به تصحیح و مقدمه عارف نوشاهی. تهران: میراث مکتوب.
قندی، سعیده (1395). روشهای پژوهش در زبانشناسی. نشریه زبان و زبانشناسی. دوره 12 شماره 23:صص 175-185.
کمائیفرد، سعیده (1388). کاربرد گونهشناسی در اصالت نسخ خطی. نشریه ادب پارسی دانشگاه علامه. شماره 40: صص 101-115.
لازار، ژیلبر (1384). شکلگیری زبان فارسی. ترجمۀ مهستی بحرینی. تهران: هرمس.
لسان التنزیل [بی نا] (۱۳۴۴). به کوشش مهدی محقق. انتشارات علمی و فرهنگی.
مایلهروی، نجیب (۱۳۲۹). تاریخ نسخۀپردازی و تصحیح انتقادی نسخۀهای خطی. تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
مکنزی، دیویدنیل (۱۳۸۳). فرهنگ کوچک زبان پهلوی. ترجمه مهشید میرفخرایی. تهران: اساطیر.
ناتل خانلری، پرویز (1365). تاریخ زبان فارسی. جلد اول، دوم وسوم. تهران: نشر نو.
نرشخی، ابوبکرمحمدبنجعفر (۱۳۵۱). تاریخ بخارا. مترجم ابونصراحمدبنمحمدبننصر القباوی. تلخیص محمدبنزفربنعمر. تصحیح و تحشیه مدرّس رضوی. چاپ اول. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
نسفی، ابوحفص نجمالدینعمربنمحمد (۱۳۶۲). تفسیر نسفی. به کوشش عزیزالله جوینی، ۲ جلد. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
نخجوانی، محمدبنهندوشاه (۲۵۳۵). صحاح الفرس. به اهتمام عبدالعلی طاعتی. چاپ دوم. بنگاه ترجمه و نشرکتاب.
وحید دستگردی، محمد (۱۳۰۷). دال- ذال. مجله ارمغان. شماره ۵-۶: صص ۲۷۲-۲۸۱.
یو وانگ، شی (1398). معرفی و بررسی کتاب شرح خطبالاربعین، متنی دینی و عرفانی از چین متعلق به اوایل سده نهم هجری. پایان نامه ارشد، دانشگاه تهران.
Croft, W. (2003). Typology and universals (2nd ed.). Cambridge University press. Crystal, David (1987). The Cambridge Encyclopedia Of Language. Cambridge Univercity press. (Reprinted 1989). Everett, David L. (2017). How Language Began: The Story of Humanity's Greatest Invention. Profile Books. (Reprinted 2018).
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 964 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 162 |
||