اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات24
تعداد شماره‌ها851
تعداد مقالات7,575
تعداد مشاهده مقاله13,413,711
تعداد دریافت فایل اصل مقاله11,580,439
اسماعیلی, محمدعلی, چنگی اشتیانی, مهری. (1401). معیار عوارض ذاتی در اندیشه محقق اصفهانی و علامه طباطبایی. , 22(85), 33-56. doi: 10.22099/jrt.2022.44860.2751
محمدعلی اسماعیلی; مهری چنگی اشتیانی. "معیار عوارض ذاتی در اندیشه محقق اصفهانی و علامه طباطبایی". , 22, 85, 1401, 33-56. doi: 10.22099/jrt.2022.44860.2751
اسماعیلی, محمدعلی, چنگی اشتیانی, مهری. (1401). 'معیار عوارض ذاتی در اندیشه محقق اصفهانی و علامه طباطبایی', , 22(85), pp. 33-56. doi: 10.22099/jrt.2022.44860.2751
اسماعیلی, محمدعلی, چنگی اشتیانی, مهری. معیار عوارض ذاتی در اندیشه محقق اصفهانی و علامه طباطبایی. , 1401; 22(85): 33-56. doi: 10.22099/jrt.2022.44860.2751

معیار عوارض ذاتی در اندیشه محقق اصفهانی و علامه طباطبایی

فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز
مقاله 2، دوره 22، شماره 85، اسفند 1401، صفحه 33-56    اصل مقاله (436.79 K)
نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22099/jrt.2022.44860.2751
نویسندگان
محمدعلی اسماعیلی* 1؛ مهری چنگی اشتیانی2
1دانشجوی دکتری فلسفه اسلامی، پژوهشگاه بین‌المللی جامعه‌المصطفی، قم، ایران
2استادیار گروه مدرسی معارف اسلامی، دانشکده‌ فنی دکتر شریعتی، تهران، ایران
چکیده
معیارشناسی عوارض ذاتی که نقش مستقیمی در مرزبندی دانش‌ها دارد، از گذشته دور مورد گفتگو بوده، درباره‌ آن دیدگاه‌های مختلفی ارائه شده است. در این میان، شیخ محمدحسین غروی اصفهانی (۱۲۹۶-۱۳۶۱ق) وشاگردش علامه طباطبایی (۱۲۸۱-۱۳۶۰ش) ضمن بهره‌گیری از تراث پیشینیان، به تحلیل و ارزیابی دیدگاه مشهور میان منطق‌دانان پرداخته، تأملات ژرفی ارائه نموده‌اند. جستار حاضر می‌کوشد با روش توصیفی- تحلیلی این دو دیدگاه را با استفاده از آثار مختلف‌شان تنظیم، تقریر، مقایسه و ارزیابی نماید. از رهگذر این نوشتار آشکار می‌شود که محقق اصفهانی در مسأله تمایز علوم، میان مقام تعریف و جعل تفکیک نموده، ملاک تمایز علوم در مقام تعریف را «موضوع» و در مقام جعل، «غرض» می‌داند؛ چنانکه ضمن نقد دیدگاه مشهور میان منطق‌دانان‌ و نیز نقد دیدگاه محقق خراسانی، معیار عارض ذاتی را «نفی واسطه در عروض عرفی» می‌داند. علامه طباطبایی میان علوم برهانی و غیربرهانی تفکیک نموده، تخصیص محمولات به عوارض ذاتی را ویژه علوم برهانی و مقتضای یقینی‌بودن مقدمات برهان می‌داند و بر اساس همین ویژگی به ترسیم ویژگی‌های عارض ذاتی می‌پردازد. در این دو دیدگاه علی‌رغم دقت‌های فراوانی برخی کاستی‌ها نیز وجود دارد که در مقاله حاضر بدانها پرداخته‌ایم.
کلیدواژه‌ها
عرض ذاتی؛ عرض غریب؛ واسطه در ثبوت؛ واسطه در عروض؛ محقق اصفهانی؛ علامه طباطبایی
مراجع
۱. ابن‌سینا، (1375)، الاشارات والتنبیهات، قم: نشر بلاغت.

۲. ابن‌سینا، (1385)، الالهیات من کتاب الشفاء، تصحیح و تحقیق علامه حسن‌زاده‌آملی، چ دوم، قم: بوستان کتاب.

۳. ابن‌سینا، (۱۴۰۵ق)، الشفاء (المنطق)، تحقیق سعید زاید، قم: مکتبة آیة‌الله المرعشى‌.

۴. ارسطو، (1389)، متافیزیک (مابعدالطبیعه)، ترجمه‌ی شرف‌الدین خراسانی، چ پنجم، تهران: انتشارات حکمت.

۵. ارموی، سراج‌الدین، (1393)، «مطالع الانوار» در ضمن: لوامع الاسرار فی شرح مطالع الانوار، تصحیح و تحقیق و تعلیقات ابوالقاسم روحانی، تهران: مؤسسه‌ی پژوهشی حکمت و فلسفه‌ی ایران.

  1. اسدپور، اکبر؛ فیروزجایی، یارعلی‌کرد، (1398)، «بررسی دیدگاه علامه طباطبایی و استاد مصباح‌یزدی درباره‌ی عوارض ذاتی»، آیین حکمت، شماره39، ص55-78.
  2. اسماعیلی، محمدعلی، (1397)، شرح رسالة البرهان، قم: مرکز ترجمه و نشر المصطفی.
  3. اصفهانی، محمدحسین، (1418ق)، «الأصول علی النهج الحدیث» در: بحوث فی الاصول، چ سوم، قم: مؤسسه‌ی نشر اسلامی.
  4. اصفهانی، محمدحسین، (1429ق)، نهایة الدرایة فی شرح الکفایة، چ دوم، قم: مؤسسه‌ی آل‌البیت (ع).
  5. حائرى‌اصفهانى، محمدحسین‌بن‌عبدالرحیم، (1404ق)، الفصول الغرویة فی الأصول الفقهیة، قم: دار احیاء العلوم الاسلامیه‌.
۱1. حلی، حسن‌بن‌یوسف، (1430ق)، الجوهرالنضید، تحقیق محسن بیدارفر، چ چهارم، قم: بیدار.

۱2. رازی، قطب‌الدین، (1386)، تحریر القواعد المنطقیة فی شرح الشمسیة، تصحیح محسن بیدارفر، چ چهارم، قم: انتشارات بیدار.

۱3. رازی، قطب‌الدین، (1393)، لوامع الاسرار فی شرح مطالع الانوار، تصحیح و تحقیق و تعلیقات ابوالقاسم روحانی، تهران: مؤسسه‌ی پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.

۱4. سبزواری، ملاهادی، (1372)، شرح الأسماء الحسنى، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

۱5. سبزواری، ملاهادی، (1384)، شرح المنظومة، چ سوم، تهران: نشر ناب.

۱۶. سهروردی، شهاب‌الدین، (1375)، مجموعه‌مصنفات شیخ اشراق، تصحیح و مقدمه‌ی هانرى کربن، سیدحسین نصر و نجفقلى حبیبى‌‌، چ دوم، ‌تهران: مؤسسه‌ی مطالعات و تحقیقات فرهنگى.

  1. صدرالمتألهین، محمدبن‌ابراهیم، (1378)، «المسائل القدسیة» در: سه رساله‌ی فلسفی، مقدمه و تصحیح و تعلیق سیدجلال‌الدین آشتیانی، چ سوم، قم: بوستان کتاب.
  2. صدرالمتألهین، محمدبن‌ابراهیم، (1382)، تعلیقه‌ی الهیات شفا، مقدمه و تصحیح و تعلیق نجفقلی حبیبی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
  3. صدرالمتألهین، محمدبن‌ابراهیم، (1417ق)، الشواهد الربوبیة فى المناهج السلوکیة، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
  4. صدرالمتألهین، محمدبن‌ابراهیم، (1981)، الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، چ سوم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  5. طباطبایی، سیدمحمدحسین، (1385)، نهایة الحکمة، تصحیح و تعلیقات غلامرضا فیاضی، چ سوم، قم: مؤسسه‌ی آموزشی امام خمینی.
  6. طباطبایی، سیدمحمدحسین، (1397)، رسالة البرهان، حقها وشرحها محمدعلی اسماعیلی، قم: مرکز ترجمه و نشر المصطفی.
  7. طباطبایی، سیدمحمدحسین، (1981)، «تعلیقه اسفار» در: الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، چ سوم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
۲4. طباطبایی، سیدمحمدحسین، (بی‌تا)، حاشیة الکفایة، قم: بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی.

۲5. طوسی، نصیرالدین، (1375)، شرح ‌الاشارات و التنبیهات مع المحاکمات‌، قم: نشر البلاغة.

۲6. فارابی، ابونصر، (1408ق)، المنطقیات، قم: مکتبة آیة‌الله المرعشی.

۲7.  فیاضی، غلامرضا، (1390)، هستی و چیستی در مکتب صدرایی، چ سوم، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

۲8. لاهیجی، عبدالرزاق، (1433ق)، شوارق الالهام فی شرح تجرید الکلام، چ سوم، قم: مؤسسه‌ی امام صادق.

  1. مصطفوی‌فرد، حامد، (1395)، «سیر تطور الگوهای تمایز علوم در اندیشه‌ی متفکران مسلمان»، پژوهش‌های فلسفی، شماره 18، صص 125-152.
۳۰. ملایری، موسی، (1396)، «تطور تاریخی نگرش‌ها در مسأله‌ی عوارض ذاتی از ملاصدرا تا محقق رشتی»، تاریخ فلسفه، شماره29، ص12-148.

۳۱. یزدی، ملاعبدالله، (1412ق)، الحاشیة على تهذیب المنطق، چ دوم، قم: موسسة النشر الاسلامى.

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 460
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 322


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب