| تعداد نشریات | 24 |
| تعداد شماره‌ها | 851 |
| تعداد مقالات | 7,575 |
| تعداد مشاهده مقاله | 13,413,686 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 11,580,423 |
تأملاتی درباب منشأ مسأله‌ی «منشأ دین» | ||
| فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز | ||
| دوره 20، شماره 76، آذر 1399، صفحه 23-48 اصل مقاله (423.08 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22099/jrt.2020.5939 | ||
| نویسنده | ||
| غلامحسین جوادپور* | ||
| گروه کلام، مؤسسه حکمت و فلسفه ایران | ||
| چکیده | ||
| در مطالعات دین‌شناختی گاه دین امری فراطبیعی و ماورایی تلقی می‌شود و گاه در قالب منشأشناسی، کارکردگرایی، طبیعت‌گرایی و پدیدارشناسی، دین امری ساختگی یا زمینی شمرده می‌شود. جست‌وجو درباب خاستگاه دین و علل پیدایش و گرایش به آن، از قرن هجدهم در غرب برجسته شد. براین‌اساس، دین پدیده‌ای انسانی و اجتماعی است و باید دید بشر کی و کجا و براساس کدام نیاز پنداری یا خیالی دین را اختراع کرده است، یا دین از کدام حالت درونی وی (جهل، ترس، عقده‌ی جنسی، نظام سرمایه‌داری، ازخودبیگانگی و آرزواندیشی) برآمده است. این نگرش‌ها اغلب الحادی‌اند و تفکیک‌ننهادن بین جنبه‌های مختلف دین، آن‌ها را به مغالطات معرفتی و لغزش‌های روش‌شناختی کشانده است. صدق و کذب ادیان هیچ پیوندی با منشأ درست یا نادرست گرایش به آن ندارد و دین در مقام ثبوت، با دین در مقام اثبات (دین‌داری) بسیار متفاوت است و در ارزیابی صدق دین و گزاره‌های دینی، فقط مؤلفه‌های فلسفی دخیل‌اند، نه مؤلفه‌ها و معیارهای جامعه‌شناختی و روان‌شناختی. اتکا به اخبار تاریخی، دخالت پیش‌فرض‌های الحادی، ارائه‌ی نسخه‌ای واحد برای همه‌ی ادیان، بزرگ‌نمایی لغزش‌های متدینان در گرایش به دین، ازجمله دیگر خطاهایی است که در رویکردی وجود دارد که راستی‌آزمایی دین را به عوامل گرایش اولیه‌ی به دین فرومی‌کاهد. البته نمی‌توان پیدایش خرافات و شاخ‌وبرگ‌های اختراعی در دین و انحراف‌های تاریخی در دین‌داری بشر را انکار کرد؛ اما این انحراف‌ها را هم متون دینی و بزرگان دین محکوم کرده‌اند و هم به‌لحاظ منطقی، پیوندی با اصل دین ندارد. این پژوهش با روش تحلیلی، بدون ورود محتوایی به نقد اقوال، چالش‌های کلی این رویکرد، ازجمله صلاحیت‌نداشتن دانش‌های یادشده برای راستی‌آزمایی معتقدات دینی و مغالطات نهفته در آن‌ها را بیان می‌کند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| 1. منشأ دین؛ 2. صدق و کذب ادیان؛ 3. خاستگاه دین؛ 4. حقیقت دین؛ 5. ازخودبیگانگی | ||
| مراجع | ||
|
* قرآن کریم ** نهج البلاغه ۱.الیاده، میرچا، )1389(، «درجستجوی منشأ دین»، ترجمه‌ی علیرضا اسماعیل‌پور، هفت آسمان، دوره 12، شماره 45. ۲. پالس، دانیل، (1385)، هفت نظریه درباب دین، ترجمه‌ی محمدعزیز بختیاری، قم: مؤسسه‌ی امام خمینی. ۳.جوادی‌آملی، عبدالله، (1391)، تسنیم، ج 26، قم: نشر اسرا. ۴. _______________، (1396)، تسنیم، ج 36، قم: اسرا. ۵. _______________، (1392)، وحی و نبوت در قرآن، قم: اسرا. ۶. جیمز، ویلیام، (۱۳۷۹)، «تجربه‌ی دینی، اصل و منشأ دین»، ترجمه‌ی مالک حسینی، نقد و نظر، ش ۲۳ـ۲۴، صص: ۲۵ – ۴۳. ۷.حلی، حسن‌بن‌یوسف، (1385)، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، قم: جامعه‌ی مدرسین حوزه‌ی علمیه‌ی قم. ۸. زاکرمن، فیل، (1394)، درآمدی بر جامعه‌شناسی دین، ترجمه‌ی خشایار دیهیمی، تهران: حکمت. ۹. فروید، زیگموند، (1382)، «رئوس نظریه‌ی روان‌کاوی»، ترجمه‌ی حسین پاینده، ارغنون، شماره‌ی 22، صص: 1-74. ۱۰. قائمی‌نیا، علیرضا، (1379)، درآمدی بر منشأ دین، قم: معارف. ۱۱. کاپلستون، فردریک، (1388)، تاریخ فلسفه، ترجمه‌ی عبدالحسین آذرنگ و سیدمحمود یوسف‌ثانی، تهران: علمی‌ـ‌فرهنگی. ۱۲. وبر، ماکس، (1396)، جامعه‌شناسی دین، ترجمه‌ی محسن ثلاثی، تهران: نشر ثالث. ۱۳. همیلتون، ملکم، (1377)، جامعه‌شناسی دین، ترجمه‌ی محسن ثلاثی، تهران: مؤسسه‌ی تبیان. 14. Dawkins, Richard, (2007), The God Delusion, New York: Houghton Mifflin. 15. Durkheim, Emil, (1995), The Elementary Forms of the Religious Life, New York: Free Press. 16. Eric J., Sharpe, (2005), “The Study of Religion in Historical Perspective”, in: The Routledge Companion to the Study of Religion, ed. By John Hinnells, London: Routledge. 17. Freud, S., (1928), The future of an illusion, London: The Hogarth Press. 18. Goode, William, (1951), Religion among the Primitives, New York: The Free Press. 19. Hume, David, (1956), Natural History of Religion, London: Adam and Charles Black. 20. Marx, Karl, (1984), Selected writing in sociology and social philosophy, London: Penguin Book. 21. Nielsen, Kai, (2001), Naturalism and Religion, Amherst, NY: Prometheus Books 22. Russell, Bernard, (1975), Why I am not a Christian?, London: George Allen & Unwin Ltd. 23. Segal, Robert, (2005), “Theories of Religion”, in: The Routledge Companion to the Study of Religion, edited By John Hinnells, London: Routledge. 24. Slavkovsky, Adrian, (2016), Religious studies, Bern: Peter Lang. 25. Stenger, Victor, (2007), God: The Failed Hypothesis; How Science Shows that God Does Not Exist, Amherst, NY: Prometheus Books. 26. Zagzebski, Linda, (2007), The Philosophy of Religion: A Historical Introduction, Oxford: Blackwell Publishing.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 457 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 572 |
||