ضوابط تشخیص مقتضای ذات عقد در حقوق ایران و فقه امامیه | ||
مطالعات حقوقی | ||
دوره 16، شماره 4 - شماره پیاپی 54، دی 1403، صفحه 109-146 اصل مقاله (995.9 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22099/jls.2025.47843.4984 | ||
نویسندگان | ||
محسن اسماعیلی1؛ محمد منصوری* 2 | ||
1دانشیار گروه حقوق خصوصی و اسلامی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، تهران، ایران | ||
2استادیار گروه الهیات، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران. | ||
چکیده | ||
مقتضای ذات عقد عبارت است از اثری که مقصود اصلی از انعقاد عقد است که مستقیماً از ذات عقد ناشی میشود. در اهمیت تشخیص مقتضای ذات عقد همین بس که هر شرط خلاف مقتضای عقد، به جهت تناقض با اثر اصلی عقد، مبطل عقد است. اکنون مسئله آن است که بر اساس چه معیاری میتوان مقتضای ذات عقد را تعیین کرد؟ در این پژوهش که بر اساس روش توصیفی_تحلیلی نگارش یافته است نگارنده کوشیده است تا معیارهایی را که منجر به کشف مقتضای عقد میشود تبیین کند و ضابطه صحیحتر را بیابد. این معیارها شامل مواردی مانند جعل شارع، عرف، تأثیر توأم عرف و شرع و قانون میشود که فرضیه این است که قانون تأثیر بیشتری داشته باشد. پس از بررسی ضوابط فوق، نتیجه حاصله آن است که نظر به اینکه تعاریفی که قانونگذار از ماهیت عقود به عمل آورده برای این واژگان حقیقت قانونی به وجود آوردهاست، مهمترین مأخذ برای تشخیص مقتضای عقد، قانون است. پس از قانون مهمترین معیار، عرف است، زیرا برای کشف مقتضای عقد باید به بستر شکلگیری عقد رجوع کرد. دیدگاههای فقهی نیز در شناخت مقصود قانونگذار و عرف بسیار مؤثر است، زیرا منبع اصلی قانون مدنی هستند و ماهیت عرفی عقود در این دیدگاهها تبلور یافته است. | ||
کلیدواژهها | ||
جعل شارع؛ حقیقت عرفی؛ حقیقت قانونی؛ مقتضای ذات عقد؛ عناصر شناسی | ||
مراجع | ||
Holy Quran Alidoust, A. (2006). Jurisprudence and Custom, Tehran: Allama Helli, H. (1992). Qawa'id al-Ahkam fi Ma'rifat al-Halal wa l-Haram, V2, Qom: Islamic Publication of Theological Lecturers Association of Hawza 'Ilmiyya Qom. [In Arabic] Allama Helli, H. (1993). Tadhkirat al-Fuqaha', V10, Qom, Aal al-Bayt Peace Be upon Them Institute.[In Arabic] Amili, S. (1998). Miftah al-Karama Fi Sharh Qawa'id al-Ahkam by al-'Allama al-Hilli, V14, 1th Edition, Qom: Islamic Publication of Theological Lecturers Association of Hawza 'Ilmiyya Qom.[In Arabic] Ammani, H. (1992). The life of Ibn Abi Aqil and his jurisprudence, Qom: Jurisprudence Dictionary Center. [In Arabic] Ansari, M. (1994). Kitab al-Makasib, V3&6, Qom: Universal Congress for Reverence Great Shaykh Ansari. [In Arabic] Bahrani, H. (N.D). Al-Anwar al-lavam'i' Fi Sharh Mafatih al-Shara'I' ,V13, Qom: Magma' Al-bohous Al -'Ilmiyya.[In Arabic] Bahrani, Y. (1984). Al- Hada'iq al-Nadirah Fi Ahkam al-'Itrah al-Tahirah, V19, 1th Edition, Qom: Islamic Publication of Theological Lecturers Association of Hawza 'Ilmiyya Qom. [In Arabic] Borujerdi, M. (2001) Civil Law, Qazvin: Taha Publication. [In Persian] Halabi, A. (N.D). Al- Kafi fi al-Feqh, Isfahan: Imam Amir al-Mo'menin Peace Be upon Him Library. [In Arabic] Hasani, H. (ND). Nazariyyat al_Aqd fi al-Fiqh Ja'fari, Beirout: Maktabat Hashem publication. [In Arabic] Ḥelli, J. (1987). Shara'i' al-Islam Fi Masa'il al-Halal Wa al-Haram ,V 2, Qom, Ismaelian Institute.[In Arabic] Imam Khomeini, S. (2000). Kitab al-Bay',(Sale Book), V5, Tehran: Institute for Compilation and Publication of Imam Khomeini's Works.[In Arabic] Imam Khomeini, S. (ND). Tahrir al-Wasila , V1, Qom: Daar al-Ilm Institute.[In Arabic] Imami khansaari, M. (ND). Hashiyyat al-Saniyyah ala al-Makasib.[In Arabic] Imami, S. (ND). Civil Law, V1, Tehran: Islamiyyah Publication.[In Persian] Irvani, A. (1985). Commentary on al-Makasib, V2, Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance. [In Arabic] Isfahani, M. (1997). Commentary on Kitab al-Makasib, V5, Qom: Anwar al-Hoda Publication.[In Arabic] Ja'fari Langrodi, M. (1993). Dictionary Terms of Law, V 2,Tehran: Ganjedanesh Publications.[In Persian] Ja'fari Langrodi, M. (1999). Mabsoot Dictionary Terms of Law, V2, Tehran: Ganjedanesh Publications. [In Persian] Ja'fari Langrodi, M. (2001). Philosophy OF Civil Law,V1 Tehran: Ganjedanesh Publications. [In Persian] Ja'fari Langrodi, M. (2003). Law Elements Dictionary, Tehran: Ganjedanesh Publications. [In Persian] Karaki, A. (1993). Jamiʿ al-Maqāṣid fi Sharh al-Qawaʿid, V4, Qom: Aal al-Bayt Peace Be upon Them Institute. [In Arabic] Kashif al-Ghitaʾ, M. (1940). Tahrir al-Majalla, V2 Part. 2, Najaf: Al-maktabat al-Mortazaviyya. [In Arabic] Katouzian, N. (2004). General Principles of Contracts, V3,Tehran, Ganj Danesh Library.[In Persian] Katouzian, N. (2008). Civil law in the Current Legal Order, Tehran: Mizan Publications. [In Persian] Khoei, S. (N.D). Misbah al-Fiqaha, V7. [In Arabic] Khomeini, S. (1997). Al_Khiarat ,Tehran: Institute for Compilation and Publication of Imam Khomeini's Works. [In Arabic] Makarim Shirazi, N. (2004). Anwar al-Fiqaha_ Kitab al-Bay'(Sale Book), Qom: Publication of Imam Ali Ibn Abi Talib Seminary. [In Arabic] Makarim Shirazi, N. (2006). Encyclopedia of Comparative Jurisprudence, Qom: Publication of Imam Ali Ibn Abi Talib Seminary. [In Arabic] Mansouri, M., Alsharif, M., & Tabatabaei, S. (2024). Criteria for Qualification of the Contract Based on Analysis of the agreement of Contracting Parties in Iranian Law, Imamiyyah Jurisprudence and French law. Journal of Comparative Law, doi: 10.22080/lps.2023.25647.1530 Maraghi, M. (1996). Al Anavin Al Feqhiah. V2, Qom: Islamic Publication of Theological Lecturers Association of Hawza 'Ilmiyyah Qom. [In Arabic] Mirza Qomi, A. (2006). Rasaeil al-Mirza-ye Qomi, V 2, Qom: Islamic Explanation Office - Khorasan branch.[In Arabic] Mohammadi, A. (2011). Principles for Interference of Islamic Law, Tehran: Tehran University Publication. [In Persian] Mousawi Bojnourdi, S. (1998) al- Qawa'id al-Fiqhiyyah, V3, Qom: Al-Hadi Publication. [In Arabic] Mousawi Khoei,S. (1993). Al_Shurut 'aw al_Iailtizamat al_Tabaeiat fi al_Euqud,V1, Beirout: Dar al_Muarikh al_Arabi. [In Arabic] Naeini, M. (1953). Munyat al-Talib Fi Hashiyat al-Makasib (Commentary on al-Makasib), V2, Tehran: Muhammadiyya Bookstore. [In Arabic] Naeini, M. (1992). Al-Makasib Wa al-Bay', V2, Qom: Islamic Publication of Theological Lecturers Association of Hawza 'Ilmiyya Qom.[In Arabic] Najafi Ghilani, H. (1893). Kitab al-Ijarah( Rent book).[In Arabic] Najafi, M. (1983). Jawahir al-Kalam FI Sharḥ sharāʾiʿ al-Islam ,V23, Beirut: Daar Ihya al-Turath al-Arabi.[In Arabic] Naraqi, A. (1996). Awaed al-Ayyam fi Bayan Qawaeid al-Ahkam, Qom: Qom Seminary Islamic Explanation Office Publications. [In Arabic] Naraqi, A. (2001). Rasaeil wa Masaeil, V1, Qom: Naraqiein Congress Mulla Mahdi & Mulla Ahmad.[In Arabic] Naraqi, M. (2002). Mashariq al-Ahkam, Qom: Naraqiein Congress Mulla Mahdi & Mulla Ahmad.[In Arabic] Sabziwari, M. (2002). Kifayat al-Ahkam, V1, Qom: Islamic Publication of Theological Lecturers Association of Hawza 'Ilmiyya Qom.[In Arabic] Sanhuri, A. (2012). Nazariyyat al_Aqhd, V2,Tehran: KhorsandiPublication.[In Arabic] Seywari Helli, M. (1983). Al-Tanqih al-Rae le-Mokhtasar al-sharae', V3, Qom: Publication of Ayatollah Mar'ashi Najafi Library.[In Arabic] Seywari Hilli, M. (ND). Nazd al- Qawa'id al-Feqhiyyat ala Mazhab al_Imamiyyat, Qom: Publication of Ayatollah Mar'ashi Najafi Library.[In Arabic] Shahid Awwal, M. (1989). Al-Lum'a al-Dimashqiyya fi Fiqh al'Iimamia, Beirut: Dar al_Turath – al_Daar al_Islamiat.[In Arabic] Shahid Awwal, M. (1996). Al-Durus al-Shari'a Fi Fiqh al-Imdmiya, V3, Qom: Islamic Publication of Theological Lecturers Association of Hawza 'Ilmiyya Qom.[In Arabic] Shahid Awwal, M. (ND). AlQawaeid wa al_Fawayid, Mofid Bookstore.[In Arabic] Shahid Thani, Z. (1992). Masalik al-Afham Fi Sharh Shara'i' al-Islam, V 4, Qom: Ma‘arif Islami Institute.[In Arabic] Shahidi, M. (2000). Civil Law ,V4, Stipulations Stipulated in the Contract, Tehran: Majd publication.[In Persian] Shirazi, S. (ND). Iisal al_Taalib Iilaa al_Makasib, V14, Tehran: Aalami publications.[In Arabic] Sistani, S. (1996). Minhaj al-Salehin, V2, Qom: Office of Hazrat Ayatollah Sistani. [In Arabic] Sobhani, J. (2002). Dirasat Mujazat fi al-Khiarat wa al-Shurut ,Qom: al-Markaz al_alami li-Dirasat al_islamia.[In Arabic] Sobhani, J. (1993). al_Mukhtar fi Ahkam al_khiar ,Qom: Imam al-sadiq peace be upon him Institute.[In Arabic] Sobhani, J. (2003). Al-Mawahib fi Tahrir 'Ahkam al-Makasib,Qom: Imam al-sadiq peace be upon him Institute.[In Arabic] Tabaṭabaei Yazdi, S. (2000). Commentary on al-Makasib, V1, Qom: Ismaelian Institute. [In Arabic] Tabrizi, J. (1995). 'Iirshad al_Taalib 'iilaa al_Taeliq alaa al_Makasib, V1, Qom : Ismailian Institute.[In Arabic] Tusi, M. (1967). Al-Mabsut Fi Fiqh al-Imamiyya, V2, Tehran: Al-maktabat al_ Mortazaviyya le-Ehya Athar al- Ja'faryya.[In Arabic] | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 553 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 202 |