| تعداد نشریات | 24 |
| تعداد شماره‌ها | 851 |
| تعداد مقالات | 7,572 |
| تعداد مشاهده مقاله | 13,384,571 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 11,566,361 |
ایهام تناسبهای پنهان بر پایه‌ی اصطلاحات موسیقی در دیوان حافظ | ||
| شعر پژوهی(بوستان ادب) | ||
| مقاله 4، دوره 16، شماره 4 - شماره پیاپی 62، اسفند 1403، صفحه 67-80 اصل مقاله (1.7 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22099/jba.2024.48888.4468 | ||
| نویسندگان | ||
| یاسر دالوند* 1؛ محمدحسن حسن زاده نیری2 | ||
| 1استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بین المللی امام خمینی ره، قزوین ایران | ||
| 2دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| ایهام تناسب یکی از ویژگی‌های مهم سبک حافظ است. ازسوی‌دیگر حافظ با عوالم موسیقی آشنا بوده و به همین سبب با استفاده از اصطلاحات موسیقی ایهام‌های پنهان و آشکاری در شعر خود ایجاد کرده است. در دیوان او برخی از اصطلاحات کم‌کاربرد موسیقی در کنار اصطلاحات مشهور این حوزه به‌گونه‌ای قرار گرفته‌اند که ایهام تناسب تشکیل می‌دهند؛ اما ازآنجاکه خوانندگان با خوانش نخست نمی‌توانند به این روابط لغوی و ایهام تناسبهای پنهان پی ببرند، برخی از این اصطلاحات در مطاوی ابیات حافظ مستتر و ناشناخته مانده است. در مقاله‌ی حاضر پس از تقسیم‌بندی کاربرد اصطلاحات موسیقی در دیوان حافظ و تبیین نوع جدید آن، یعنی اصطلاحات موسیقی همراه با ایهام تناسب یا ایهام تناسب دوسویه‌ی پنهان، به بررسی اصطلاحات کم‌کاربردی چون چرخ، روح، شیشه، عاشق، گفتار، معشوق، نسیم، نگار، وصال، سبز، شاهنشاهی، شاهی، شکن، شکن‌درشکن و شمامه پرداخته شده است. این اصطلاحات به‌گونه‌ای در کنار اصطلاحات شناخته‌شده‌ای چون پرده، خوش‌خوان، آواز، بربط و نی قرار گرفته‌اند که ایهام تناسب پنهان تشکیل می‌دهند. کشف این ایهام تناسبهای نهان التذاذ هنری خوانندگان را از اشعار حافظ بیشتر می‌کند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| اصطلاحات موسیقی؛ ایهام تناسب پنهان؛ دیوان حافظ | ||
|
سایر فایل های مرتبط با مقاله
|
||
| مراجع | ||
|
ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله. (1398). دانشنامه‌ی علایی: منطق، طبیعیات، موسیقی، الهیات. با مقدمه و حواشی و تصحیح محمد معین و محمد مشکوة و تقی بینش، دیباچه از منوچهر صدوقی سها، تهران: مولی.
اسماعیلی، عصمت؛ قاسمی‌نیا، سعید. (1395). «مقایسه‌ی ایهام در اصطلاحات موسیقی شعر حافظ با دو شاعر هم‌سبک پیشین: خواجو و امیرخسرو». مطالعات زبانی – بلاغی، سال 7، شماره‌ی 13، صص 7 –32.
باستانی‌پاریزی، ابراهیم. (1368). «حافظ چندین هنر». مندرج در: حافظ‌شناسی. ج 7، به‌کوشش سعید نیاز کرمانی، نشر پاژنگ، صص 33 – 109.
بدر چاچی. (1387). دیوان بدر چاچی. تحقیق و تصحیح علی‌محمّد گیتیفروز، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
برهان، محمدحسین‌بن‌خلف تبریزی. (1342). برهان قاطع. به‌اهتمام محمد معین، ج۲، تهران: کتابفروشی ابن‌سینا.
بصاری، طلعت. (2536ش). «اصطلاح‌های موسیقی در دیوان حافظ». مندرج در: جشننامه‌ی استاد مدرس رضوی، زیرنظر ضیاءالدین سجادی، تهران: انجمن استادان زبان و ادبیات فارسی.
بنایی، علی‌بن‌محمد معمار. (1368). رساله در موسیقی [نگاشته در دوره‌ی تیموریان]. با مقدمه‌ی داریوش صفوت و تقی بینش، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
حافظ، شمسالدین محمد. (1369). دیوان حافظ. به کوشش پرویز ناتل خانلری. تهران: خوارزمی.
ــــــــــــــــــــــــ. (1387). حافظ قزوینی – غنی: با مجموعه‌ی تعلیقات و حواشی علامه محمد قزوینی. به‌اهتمام ع. جربزه‌دار، تهران: اساطیر.
حمیدیان، سعید. (1392). شرح شوق: شرح اشعار حافظ. تهران: قطره.
خاقانی، بدیل‌بن‌علی. (1382). دیوان خاقانی. به‌کوشش ضیاءالدین سجادی، تهران: زوار.
دالوند، یاسر. (1396). زین آتش نهفته: پژوهشی در ایهام‌های پنهان شعر حافظ. تهران: علمی.
دهخدا، علیاکبر. (1377). لغتنامه. زیرنظر محمد معین و سیدجعفر شهیدی، تهران: دانشگاه تهران.
ستایشگر، مهدی. (1375). واژه‌نامه‌ی موسیقی ایران‌زمین. ج1، 2 و 3، تهران: اطلاعات.
شفیعی‌کدکنی، محمدرضا. (1397). این کیمیای هستی: درباره‌ی حافظ. ج۲ و ۳، تهران: سخن.
ـــــــــــــــــــــــ. (1389). مُفلِسِ کیمیافروش: نقد و تحلیل شعر انوری. تهران: سخن.
شمیسا، سیروس. (1386). نگاهی تازه به بدیع. تهران: میترا.
ـــــــــــــــ.. (1388). یادداشتهای حافظ. تهران: علم.
ـــــــــــــــ.. (1401). جادوی زبان. تهران: قطره.
صفوت، داریوش. (1393). هشت گفتار درباره‌ی موسیقی 3: به انضمام رساله‌ی پژوهشی کوتاه درباره‌ی استادان موسیقی ایران و الحان موسیقی ایرانی. تهران: ارس.
صیرفی، شهاب‌الدین. (1396). خلاصة‌الافکار فی معرفة‌الادوار (رساله‌ای در موسیقی) [قرن 8]. به تصحیح علیرضا نیک‌نژاد، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
کزازی، میرجلالالدین. (1381). زیباییشناسی سخن پارسی (بدیع). تهران: کتاب ماد.
ملّاح، حسینعلی. (1367). حافظ و موسیقی. تهران: هیرمند.
میرک بخاری، محمدبن مبارکشاه. (1392). ترجمه‌ی شرح مبارکشاه بخاری بر ادوار ارموی در علم موسیقی. ترجمه‌ی عبدالله انوار، تهران: فرهنگستان هنر.
نظامی، الیاسبن یوسف. (1317). اقبالنامه. به تصحیح و حواشی وحید دستگردی، تهران: چاپخانه‌ی ارمغان.
نیشابوری، محمدبن محمودبن محمد. (1374). «رساله‌ی موسیقی محمدبن محمودبن محمد نیشابوری». با مقدمه و تصحیح امیرحسین پورجوادی، معارف، شماره‌ی 34 – 35، صص 32–70.
وجدانی، بهروز. (1386). فرهنگ جامع موسیقی ایرانی. ج۲، بی‌جا: گندمان.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 235 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 210 |
||
