مظاهر فرهنگ عامه در منظومهی محمود و ایاز زلالی خوانساری | ||
شعر پژوهی(بوستان ادب) | ||
مقاله 9، دوره 14، شماره 1 - شماره پیاپی 51، اردیبهشت 1401، صفحه 225-254 اصل مقاله (366.86 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22099/jba.2021.40980.4061 | ||
نویسندگان | ||
محسن صدیق1؛ یحیی کاردگر* 2 | ||
1دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه قم، دانشکده زبان و ادبیات فارسی | ||
2دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه قم | ||
چکیده | ||
مظاهر فرهنگ عامه در منظومه ی محمود و ایاز زلالی خوانساری محسن صدیق* یحیی کاردگر ** چکیده امروزه تحقیق در حوزهی فرهنگ عامه و جستوجوی مظاهر آن در ادبیات فارسی در میان محققان علوم انسانی جایگاه ویژهای دارد. هر ملتی برای شناخت بهتر جامعه و تحلیل انگارهها، کنشها و واکنشهای اقشار مختلف و آگاهی یافتن از چندوچون ادبیات و فرهنگ سرزمینش ناگزیر از توجه به این حوزه از ادبیات است. پژوهش حاضر با توجه به این هدف، با روشی توصیفیـ تحلیلی به بررسی ارتباط داستانهای محمود و ایاز با فرهنگ عامه و همچنین بررسی مصادیق مادی و معنوی فولکلور در منظومهی محمود و ایاز زلالی خوانساری نوشته شده است. رواج ادبیات در میان اقشار متوسط و پایین جامعه بههمراه گسترش فساد جنسی در قالب روابط دو همجنس و مخالفت دربار با سرایش منظومههای بزمی در عصر صفویه، موجب پدیدآمدن ژانرهای ادبی جدید شد که محمود و ایازسرایی و بهویژه محمود و ایاز زلالی از نتایج این تغییر سبک است. ایجاد تصاویر هنری بدیع، گسترش دایرهی امکانات هنری و ایجاد فضای صمیمی و تلقین حس همذاتپنداری ازجمله محاسن توجه زلالی به فرهنگ عامه است. در منظومهی محمود و ایاز زلالی خوانساری مظاهر گوناگونی از فرهنگ مردم قابل پیگیری است. مهمترین مصادیق مادی فرهنگ عامه در منظومهی زلالی، اشاره به شغلهای رایج در میان مردم مانند خیاطی و طب و بیان جزئیاتی از مکانهای عمومی نظیر گرمابه است. همچنین در حوزهی مصادیق معنوی، بهکارگیری واژگان رایج عامه، استفاده از الفاظ رکیک، هجو و کثرت اصطلاحات مرسوم در میان مردم، کنایات و همچنین اشاره به آدابورسوم خاکسپاری، شرابنوشی، خرافات و... بیش از دیگر مصادیق فولکلور، موردتوجه زلالی خوانساری بوده است. واژههای کلیدی: زلالی خوانساری، فرهنگ عامه، عصرصفویه، محمود و ایاز، منظومههای فارسی. * دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه قم m_sedigh90@yahoo.com ** استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه قم kardgar1350@yahoo.com (نویسندهی مسئول) تاریخ دریافت مقاله: 25/3/1400 تاریخ پذیرش مقاله: 24/6/1400 | ||
کلیدواژهها | ||
واژههای کلیدی: زلالی خوانساری؛ فرهنگ عامه؛ عصرصفویه؛ محمود و ایاز؛ منظومههای فارسی | ||
سایر فایل های مرتبط با مقاله
|
||
مراجع | ||
آصفالحکما، محمدهاشم. (2537). رستمالتواریخ. تصحیح، تحشیه و توضیحات فهرستهای متعدد از محمد مشیری، تهران: شرکت سهامی کتابهای جیبی.
باربارو، جوزافا و دیگران. (1381). سفرنامهی ونیزیان. ترجمهی منوچهر امیری، تهران: خوارزمی.
بیهقی، ابوالفضل. (1390). تاریخ بیهقی. تصحیح خلیل خطیب رهبر، تهران: مهتاب
پناهی سمنانی، محمداحمد. (1384). «شروه، شعر شیدایی». گوهران، شمارهی 8، صص 1ـ9.
تبریزی، عصار. (1375). مهر و مشتری. تصحیح رضا مصطفوی سبزواری، تهران: علامه طباطبایی.
تبریزی، محمدحسین بن خلف. (1361). برهان قاطع. تهران: امیرکبیر.
تقیزاده، سیدحسن. (1392). مقالات تقیزاده. ج 17، تهران: توس.
جرجانی، اسماعیلبنحسن. (1384). ذخیرهی خوارزمشاهی. بهکوشش محمدتقی دانشپژوه و ایرج افشار، تهران: المعی.
جمالزاده، محمدعلی. (1382). فرهنگ لغات عامیانه. تهران: سخن.
حسنزاده، شهریار. (1393). «نگاهی به ادبیات عامیانه در عصر صفوی». بهارستان سخن، دورهی11، شمارهی 26، صص 221-248.
خوانساری، آقاجمال. (1355). کلثوم ننه. با طرحهای بیژن اسدیپور، تهران: مروارید.
دشتی، سیدمحمد. (1378).«قصههای عامیانه». ادبیات داستان، شمارهی52، صص10-17.
دهخدا، علیاکبر. (1365). لغتنامه. بهکوشش سیدمحمد دبیرسیاقی، تهران: مؤسسهی لغتنامهی دهخدا.
ذوالفقاری، حسن. (1394). زبان و ادبیات عامه ایران. تهران: سمت.
ــــــــــــــــ. (1395). «بازتاب عشق محمود و ایاز در داستانهای فارسی». پژوهشنامهی ادب غنایی، دورهی 9، شمارهی 17، صص: 53- 76.
راوندی، مرتضی. (1368). تاریخ اجتماعی ایران. ج 7، تهران: امیرکبیر.
روحالامینی، محمود. (1386). حمام عمومی در جامعه و فرهنگ و ادب دیروز. تهران: اطلاعات.
زلالی خوانساری، حکیم. (1384). کلیات زلالی خوانساری. تصحیح سعید شفیعیون، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدودبنآدم. (1362). دیوان حکیم ابوالمجد مجدود بن آدم سنایی غزنوی. تصحیح مدرس رضوی، تهران: کتابخانه سنایی.
شمیسا، سیروس. (1377). فرهنگ اشارات. ج2، تهران: میترا.
ـــــــــــــــ. (1381). شاهدبازی در ادبیات فارسی. تهران: فردوس.
شهری، جعفر. (1399). طهران قدیم. ج 5، تهران: معین
صائب تبریزی، میرزا محمدعلی. (1374). دیوان صائب تبریزی. ج2، به اهتمام جهانگیر منصور، تهران: نگاه.
طاهری قلعهنو، زهراسادات؛ عبادی، محمود. (1392). «درونمایه و بنمایه داستانهای عرفانی تا قرن هفتم با محوریت شخصیت سلطان محمود غزنوی». پژوهشهای ادبی، دورهی 4، شمارهی 39، صص: 75-111.
طبیب اصفهانی، عبدالباقی بن محمدرحیم. (بیتا). دیوان طبیب اصفهانی. تهران: سنایی.
طهرانی، طبیب. (1390). درع الصحه در حجامت، فصد و زالوانداخت خون. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
عطار، شیخ فریدالدین. (1366). منطقالطیر. تصحیح سیدصادق گوهرین، تهران: علمی و فرهنگی.
علوی مقدم، محمّد؛ اشرفزاده، رضا. (1387). معانی و بیان. تهران: سمت.
عنصرالمعالی، کیکاووس بن اسکندر. (1386). قابوسنامه. تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: علمی فرهنگی.
عنصری، ابوالقاسم حسنبناحمد. (1363). دیوان عنصری. تصحیح محمد دبیرسیاقی، تهران: کتابخانهی سنایی.
غزالی، احمد. (1376). مجموعه آثار فارسی احمد غزالی. تحقیق احمد مجاهد، تهران: دانشگاه تهران.
فرخی، ابوالحسن علیبنجولوغ. (1393). دیوان فرخی. تصحیح محمد دبیرسیاقی، تهران: زوار.
کسائی مروزی، مجدالدین ابوالحسن. (1386). کسایی مروزی: زندگی، اندیشه و شعر او. تصحیح محمدامین ریاحی، تهران: علمی.
کمپانی، نسیم. (1390). فرهنگ اصطلاحات پارچه و پوشاک در ایران. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
کوثری، مسعود. (1377). «جامعهشناسی گونههای ادبی». فصلنامهی علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی، دورهی 6، شمارهی 10، صص 109-138.
گرکانی، فخرالدین اسعد. (1381). ویس و رامین. تصحیح محمّد روشن، تهران: صدای معاصر.
گروه مؤلفان و گردآورندگان. (1391). وازیگاه، فرهنگ آئین، بازی، نمایش و سرگرمیهای مردم ایران. ج4، زیر نظر جهانگیر نصری اشرفی، تهران: آرون.
مته، رودی. (1398). تفریحات ایرانیان. ترجمهی مانی صالحی علامه، تهران: نامک.
محقق، مهدی. (1394). فرهنگ اصطلاحات پزشکی و داروشناسی در ادب فارسی. با همکاری حمیده حجازی، تهران: سمت.
معین، محمد. (1375). فرهنگ فارسی. تهران: امیرکبیر.
ملایی توانی، علیرضا. غلامپور، میثم. (1393). «حمام و استحمام در فرهنگ ایرانیان عصر قاجاریه». مطالعات تاریخ فرهنگی؛ پژوهشنامهی انجمن ایرانی تاریخ، شمارهی 21، صص 121ـ 148.
منوچهری، ابوالنجم احمدبن قوص. (1394). دیوان منوچهری. تصحیح محمد دبیرسیاقی، تهران: زوار.
نجفی، علی؛ ذبیحنیا، آسیه. (1398). «سه پرندهی شوم. (بوم، جغد، کرکس). در ربع مسکون، در باور عامه». پاژ، شمارهی 35، صص 169ـ186
نظامی عروضی، احمدبن عمربن علی. (1387). چهارمقاله. تصحیح محمد قزوینی، تهران: جامی.
یوسفی، غلامحسین. (1371). «پژوهش: چوبخط». کلک، شمارهی 31، صص106- 107. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 441 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 251 |