اهمیت متون علمی در شرح و تصحیح چهار بیت از حافظ | ||
شعر پژوهی(بوستان ادب) | ||
مقاله 5، دوره 14، شماره 1 - شماره پیاپی 51، اردیبهشت 1401، صفحه 101-136 اصل مقاله (653.51 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22099/jba.2021.38680.3892 | ||
نویسندگان | ||
میثم جعفریان هریس* 1؛ اسدالله واحد2 | ||
1دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشکدهی ادبیات و زبانهای خارجی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران | ||
2استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشکدهی ادبیات و زبانهای خارجی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران | ||
چکیده | ||
اهمیت متون علمی در شرح و تصحیح چند بیت از حافظ میثم جعفریان هریس* اسدالله واحد ** چکیده حافظ نه مانند خواجوست که یکسره به قصد خلق ایهام، واژهای را در بیت بیپروا یله کند و نه مانند خاقانی است که لطف سخنش در تزاحم اظهار علم و فضل یاوه شود. ایهامات علمی او همه برخاسته از مراتب دانشش است. نمونههای پیش روی، سنتزی است متعادل از وجه علمی سخن با بُعد شاعرانگی کلام، ازاینروی لازم است اجزای آن دسته از بیتهایی که پسزمینههایی علمی دارند، از هر نظر دقیق بررسی شود. فرض ما این است که در اینگونه بیتها کمتر جزء عبث و نمایشی وجود دارد. هرچند بسیاری از معارف قرون وسطایی ما در قیاس با علوم روز چندان سهمی از علم ندارد، با این همه سخن شاعرانی چون خاقانی و حافظ در بیشتر موارد بهطوردقیق بر همانگونه دادههای آن اعصار قابلتطبیق است. در این نوشته، بیتهایی از حافظ را ضمن توجه تام به روایت نسخهها و بوطیقای وی به دستیاری متون متداول علمی عصریاش مورد تصحیح علمی-انتقادی- تحقیقی قرار دادهایم. درصورتیکه این روش ازمنظر حافظپژوهان رهیافتی اطمینانبخش به شمار آید، میتوان امیدوار بود که در موارد دیگری از دیوان حافظ نیز که محل اختلاف است، گرهگشا باشد. واژههای کلیدی: دیوان حافظ، متون علمی، تصحیح انتقادی، بوطیقا. * دانشآموختهی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تبریز lawmeisamjafarian@gmail.com(نویسندهی مسئول) ** استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تبریز avahed@tabrizu.ac.ir تاریخ دریافت مقاله: 16/7/1399 تاریخ پذیرش مقاله: 12/5/1400 | ||
کلیدواژهها | ||
واژههای کلیدی: دیوان حافظ؛ متون علمی؛ تصحیح انتقادی؛ بوطیقا | ||
سایر فایل های مرتبط با مقاله
|
||
مراجع | ||
قرآن کریم. (۱۳۸۶). ترجمهی بهاءالدین خرمشاهی، تهران: دوستان.
ابنسینا، حسینبنعبدالله. (1999م). القانون فی الطب. وضع حواشیه محمد أمین الضناوی، بیروت: دارالکتب العلمیه.
ـــــــــــــــــــــــ. (1389). قانون. ترجمهی عبدالرحمان شرفکندی «ههژار». تهران: سروش.
ابنفارض. (1382هـ). دیوان. تصحیح کرم البستانی. بیروت: دار صادر- دار بیروت.
ابنمنظور، محمد. (1988م). لسانالعرب. ترجمهی علی شیری، بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
ابنیمین، محمود. (1344). دیوان. تصحیح حسینعلی باستانی راد، تهران: سنایی.
اخوینی، ابوبکر. (1344). هدایه المتعلمین فی الطب. تصحیح جلال متینی، مشهد: دانشگاه فردوسی.
استعلامی، محمد. (1388). درس حافظ. تهران: سخن.
اوحدی مراغی، اوحدالدین. (1340). دیوان. تصحیح سعید نفیسی، تهران: امیرکبیر.
باخرزی، یحیی. (1383). فصوصالاداب. تصحیح ایرج افشار، تهران: دانشگاه تهران.
بیرونی، ابوریحان محمد. (1316). التفهیم لاوائل صناعه التنجیم. تصحیح جلال همایی، تهران: مجلس.
جرجانی، اسماعیل. (1391). ذخیره خوارزمشاهی. قم: موسسهی احیاء طب طبیعی.
ـــــــــــــــــ (1380). ذخیرهی خوارزمشاهی. تصحیح محمدرضا محرری، ج۱، تهران: فرهنگستان علوم پزشکی.
جزری، اسماعیل بن رزاز. (بیتا. حدوداً میانهی 618-596 ه.ق). الجامع بین العمل و العلم النافع فی صناعه الحیل.PDF. در: کتاب فی معرفهی الحیل الهندسیهی، إسمعیل بن الرزّاز الجزری | مکتبهی قطر الرقمیهی(qdl.qa).
حافظ، شمسالدین محمد. (1394). دیوان حافظ. کهنترین نسخهی شناخته شدهی کامل، کتابت 801 هجری، دستنویس شمارهی 5194 کتابخانهی نور عثمانیهی استانبول، نسخهبرگردان به کوشش بهروز ایمانی، تهران: میراث مکتوب.
حافظ، شمسالدین محمد. (1372). دیوان حافظ. بهتصحیح جلالی نایینی و نورانی وصال، تهران: سخن / نقره.
ــــــــــــــــــــــــــ. (1375). دیوان حافظ. بهتصحیح و توضیح پرویز ناتل خانلری، تهران: خوارزمی.
ــــــــــــــــــــــــــ (1378). قرائتگزینی انتقادی. بهکوشش هاشم جاوید و بهاءالدین خرمشاهی، تهران: فرزان روز.
ــــــــــــــــــــــــــ (1385). دیوان حافظ. تصحیح رشید عیوضی، تهران: امیرکبیر.
ــــــــــــــــــــــــــ (1387). دیوان حافظ. بهتصحیح قزوینی و غنی، بهکوشش جربزهدار، تهران: اساطیر.
ــــــــــــــــــــــــــ.(1388). دیوان حافظ. بهتصحیح سلیم نیساری، تهران: سخن.
ــــــــــــــــــــــــــ.(1390). حافظ به سعی سایه. تهران: کارنامه.
ــــــــــــــــــــــــــ (1393). دیوان حافظ. تصحیح بهاءالدین خرمشاهی، تهران: دوستان.
حسندوست، محمد. (1393). فرهنگ ریشهشناختی زبان فارسی. 5 ج، تهران: فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی.
حکیم میسری. (1395). دانشنامه در علم پزشکی. کهنترین مجموعهی طبی به شعر فارسی، تهران: دانشگاه تهران.
حمیدیان، سعید. (1395). شرح شوق. تهران: قطره.
خاقانی، بدیل. (1387). دیوان. ویراستهی میرجلالالدین کزازی، تهران: مرکز.
خانلری، پرویز. (1395). تاریخ زبان فارسی. ج۳، تهران: نو.
خرمشاهی، بهاءالدین. (1387). حافظ. تهران: طرح نو.
دهخدا، علیاکبر. (بیتا). لغتنامهی دهخدا. تهران: دانشگاه تهران.
ـــــــــــــــ.(1385). حافظنامه. ج۱، تهران: علمی و فرهنگی.
راستگو، سیدمحمد. (1395). در پی آن آشنا. ج۱، تهران: نی.
ریپکا، یان و دیگران. (1383). تاریخ ادبیات ایران. ترجمهی ابوالقاسم سری، ج ۲، تهران: سخن.
زریابخویی، عباس. (1368). آیینهی جام. تهران: علمی.
زرینکوب، عبدالحسین. (1389). کارنامهی اسلام. تهران: امیرکبیر.
سجادی، جعفر. (1389). فرهنگ اصطلاحات عرفانی. تهران: طهوری.
سعدی، مصلحالدین. (1393). کلیات. تصحیح بهاءالدین خرمشاهی، تهران: دوستان.
ـــــــــــــــــــ. (1385). غزلهای سعدی. تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: سخن.
سنایی، مجدود. (1382). حدیقهالحقیقه. تصحیح مریم حسینی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
سودی، محمد. (1395). شرح غزلهای حافظ. ترجمهی عصمت ستارزاده، تهران: نگاه.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1397). این کیمیای هستی. ج۳، تهران: سخن.
عیوضی، رشید. (1384). حافظ برتر کدام است؟. تهران: امیرکبیر.
غنی، قاسم. (1389). تاریخ عصر حافظ. ج۱، تهران: زوار.
فردوسی، ابوالقاسم. (1398). شاهنامه. تصحیح جلال خالقی مطلق، ج1، تهران: سخن.
فروزانفر، بدیعالزمان. (1393). احادیث و قصص مثنوی. تهران: امیرکبیر.
ـــــــــــــــــــ (1390). شرح مثنوی شریف. ج1، تهران: زوار.
قبادیانی، ناصرخسرو. (1388). دیوان. تصحیح مجتبی مینوی- مهدی محقق، تهران: دانشگاه تهران.
کتابخانه جامع طب سنتی و اسلامی. (بیتا) . قم: مؤسسهی کامپیوتری نور [CD ROM].
کمالالدین اسماعیل اصفهانی. (1348). دیوان. بهاهتمام بحرالعلومی، تهران: کتابخانه دهخدا.
محقق، مهدی. (1390). تحلیل اشعار ناصر خسرو. تهران: دانشگاه.
مرقی کاشانی، محمد. (1366). مصنفات. تصحیح مجتبی مینوی- یحیی مهدوی، تهران: خوارزمی.
معصومی همدانی، حسین. (1381). «جام عدل؛ تأملی در معنای بیتی از حافظ». نشر دانش، سال 19، شمارهی 1، بهار، صص30-18.
منوچهری دامغانی، احمد. (1394). دیوان. تصحیح سیدمحمد دبیرسیاقی، تهران: زوار.
موریسن، جرج و دیگران. (1380). تاریخ ادبیات ایران. ترجمهی یعقوب آژند، تهران: گستره.
مولوی بلخی، محمد. (1396). مثنوی معنوی. تصحیح محمدعلی موحد، ج۲، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی-هرمس.
نزاری قهستانی، سعدالدین. (1371). دیوان. تصحیح مظاهر مصفا، ج۲، تهران: علمی.
نصر، سیدحسین. (1393). علم و تمدن در اسلام. ترجمهی احمد آرام، تهران: علمی و فرهنگی.
نظامی عروضی، احمد. (1382). چهارمقاله. تصحیح محمد قزوینی، شرح سعید قره بگلو-رضا انزابینژاد، تهران: جامی
نیساری، سلیم. (1385). دفتر دگرسانیها در غزلهای حافظ. ج۱، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
نیکلسون، رینولد. (1393). شرح مثنوی مولوی. ترجمهی حسن لاهوتی، ج1، تهران: علمی و فرهنگی.
وصافالحضره، شهابالدینعبدالله. (1388). تاریخ وصافالحضره. تصحیح علیرضا حاجیان نژاد، ج4، تهران: دانشگاه تهران.
هروی، حسینعلی. (1392). شرح غزلهای حافظ. تهران: نو.
همدانی، رشیدالدین فضلالله. (2536). وقفنامهی ربع رشیدی. تصحیح مجتبی مینوی- ایرج افشار، تهران: انجمن آثار ملی.
Al-Bīrūnī, Abu’l-Rayḥān Muḥammad. (1934). The Book of Instruction in Art of Astrology: Kitāb al-tafhīm li-awā’il ṣina‘at al-tanjīm. Edited & Translated by R. Ramsay Wright. London: Luzac & Co. Al-Jazarī, Ismāʿīl. (1988). The Book of Knowledge of Ingenious Mechanical Devices: Kitáb fí ma'rifat al-hiyal al-handasiyya. Translated & Annotated by Donald R. Hill. Dordecht: D. Reidel Browne, Edward G. (1921). Arabian Medicine. London: Cambridge University. Drake, Richard A. et al. (2015). Grays Atlas of Anatomy. Canada: Elsevier. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 536 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 298 |