تجلی عارفانه‌ی طب و تزکیه در دیوان شمس | ||
| شعر پژوهی(بوستان ادب) | ||
| مقاله 10، دوره 14، شماره 1 - شماره پیاپی 51، اردیبهشت 1401، صفحه 255-284 اصل مقاله (503.68 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22099/jba.2021.39930.3987 | ||
| نویسندگان | ||
| خدیجه سادات طباطبایی* 1؛ سید حسن طباطبایی2؛ عبدالله حسن زاده میرعلی3 | ||
| 1کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی (اداره آموزش و پرورش سمنان) معاون آموزشی/ | ||
| 2استادیاز زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سمنان | ||
| 3دانشیار گروه زبان وادبیات فارسی دانشگاه سمنان | ||
| چکیده | ||
| تجلی عارفانه‌ی طب و تزکیه در دیوان شمس خدیجه‌سادات طباطبایی* سیدحسن طباطبایی ** عبدالله حسن‌زاده میرعلی*** چکیده یکی از دانشهایی که در متون ادب فارسی بازتاب زیادی داشته، طب است. مولوی ازجمله شاعرانی است که در دانشهای مختلفی صاحب اطلاع است و تردیدی نیست که آگاهیهای پزشکی نیز مانند بسیاری از درسخواندگان دنیای قدیم داشته؛ اما به‌هیچ‌وجه این آگاهیها را به‌شکل تصنعی و فضل‌فروشانه در آثارش منعکس نکرده است. در این پژوهش سعی شده با توجه به مفردات گیاهی، گزارههای پزشکی و گیاهان دارویی به کار رفته در دیوان شمس، نشان داده شود که مولانا به چه میزان و برای چه مقاصدی از مضامین، ترکیبات و اصطلاحات طبی سود جسته است؟ هدف اصلی این پژوهش، آسان‌تر‌کردن فهم پیچیدگی‌های متون کهن و تصحیح آن‌ها و حل تسامحات معنایی اصطلاحات پزشکی است. درواقع مولانا فقط قصد بیان مفاهیم طبی یا پزشکی سنتی را در دیوان شمس ندارد؛ بلکه همان‌گونه که از شیوههای عرفانی او پیداست، اصطلاحات پزشکی را وسیلهای برای ابراز آرا و عقاید و اندیشههای خود قرار میدهد؛ بنابراین علم طب و ابزار آلاتی را که زمانی در درمان بیماریها کاربرد داشته، با مفاهیم معنوی آمیخته و درنهایت علوم پزشکی را با عوالم روحانی و معنوی در جهت بیان اندیشههای عرفانی و اخلاقی خود، عجین کرده و به‌منظور سلامت روحی، برای عروج از بعد جسمانی به درجه‌ی روحانی و معنوی بهره جسته است. واژههای کلیدی: داروها، دیوان شمس، روشهای درمانی، مضامین طبی و مولانا. * کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی (آموزش و پرورش سمنان) sadattabatabaee@gmail.com (نویسنده‌ی مسئول) ** استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سمنان shtabataba@semnan.ac.i *** دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سمنان a.hasanzadeh@semnan.ac.ir تاریخ دریافت مقاله: 16/1/1400 تاریخ پذیرش مقاله: 16/5/1400 | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| داروها؛ دیوان شمس؛ روشهای درمانی؛ مضامین طبی و مولانا | ||
|
سایر فایل های مرتبط با مقاله
|
||
| مراجع | ||
|
قرآن مبین. (1380). ترجمه، توضیح و تفسیر فشرده‌ی قرآن به قرآن علی‌اکبر طاهری قزوینی، تهران: قلم.
آخوندزاده، شاهین. (1379). دایرهالمعارف گیاهان دارویی. تهران: ارجمند.
ابوالقاسمی، مریم. (1392). اصطلاحات و مفاهیم عرفانی دیوان شمس. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وابسته به اوقاف.
ابوعلیسینا. (1370). قانون در طب. ترجمه‌ی عبدالرّحمن شرفکندی (ههژار)، ج ۱-۵، تهران: سروش.
ــــــــــ. (1392). قانون در طب. ترجمه‌ی عبدالرّحمن شرفکندی (ههژار)، ج ۱-۸، تهران: سروش.
الگود، سیریل. (1371). تاریخ پزشکی در ایران و سرزمینهای خلافت شرقی. ترجمه‌ی باهر فرقانی، تهران: امیرکبیر.
النجفیالجواهری، محمدحسن. (1262). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. ترجمه‌ی عباس قوچانی، ج 41، تهران: دارالکتب الإسلامیه.
انوری، حسن. (1382). فرهنگ فشرده‌ی سخن. تهران: سخن.
بغدادی، ابن‌بطلان، (۱۳۵۰). تقویمالصّحّه، مترجم نامعلوم، تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: بنیاد فرهنگ.
بهمنی مطلق، یدالله؛ تونی، محمدرضا. (1392). «واژههای دارویی و درونمایههای پزشکی در آثار عطار». کهننامه‌ی ادب پارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال 4، شماره‌ی 3، صص 29- 49.
جرجانی، سیداسماعیل. (1355). ذخیره‌ی خوارزمشاهی. چاپ عکسی از روی نسخه‌ی خطّی نویسنده، به‌کوشش مرحوم سعیدی سیرجانی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
ـــــــــــــــــــــ (1369). خفی علایی. به‌کوشش علی‌اکبر ولایتی و محمود نجمآبادی، تهران: اطّلاعات.
حیدری، حسن؛ رحیمی، یدالله. (1394). «مفهوم خاموشی در غزلیات شمس». هشتمین همایش پژوهش‌های ادب پارسی، بهمن، صص735-748.
رامپوری، غیاثالدّین محمّد. (1366). غیاثاللّغات. به‌کوشش منصور ثروت، تهران: امیرکبیر.
زاوش، محمّد. (1375). کانیشناسی در ایران قدیم. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
زرگری، علی. (1374). گیاهان دارویی. ج ۱-۴، تهران: دانشگاه تهران.
زنجانی، برات؛ اسعدی، مریمالسادات. (1381-1380). «تجلی طب در ادبیات کهن». ضمیمه‌ی مجله‌ی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، زمستان و بهار، صص117-136.
شمیسا، سیروس. (1387). فرهنگ اشارات. ج ۱، تهران: میترا.
شحاته، عبدالله محمد. (1988). ارکان‌الاسلام. ج1، مصر، قاهره: الهیئه المصریه العامه للکتاب.
صفا، ذبیحالله. (1366). تاریخ ادبیّات ایران. ج ۱، تهران: فردوس.
صلاحیمقدم، سهیلا؛ آقایانیچاوشی، لیلا. (1394). «حکمتهای باده‌ی عرفانی با تکیه بر خمریه ابنفارض و غزل حافظ». مجموعه مقالات دهمین همایش بینالمللی ترویج زبان و ادب فارسی، دانشگاه محقق اردبیلی، صص494-503.
عقیلی خراسانی، سیدمحمّدحسین. (1374). مخزنالأدویّه. تهران: آموزش انقلاب اسلامی.
فردوسی، ابوالقاسم. (1379). شاهنامه. بر اساس چاپ مسکو، به‌کوشش سعید حمیدیان، دوره‌ی نه جلدی، تهران: قطره.
فرهنگ فشرده‌ی پزشکی آکسفورد. (1375). ترجمه‌ی مصطفی مفیدی، تهران: فرهنگان.
قلیزاده، حیدر؛ خوشسلیقه، محبوبه. (1389). «باده و می و تعابیر آن در شعر عرفانی فارسی». عرفان، سال 6، شماره‌ی 23، بهار، صص147-183.
کلاهدوزان، اکبر. (1383). «سیره‌ی پزشکان در ادبیات فارسی». طب و تزکیه، زمستان، شماره‌ی 55، صص98-106.
گرجی، مصطفی؛ قاسم‌زاده، سیدعلی. (1387). «چهره‌ی واقعی مولانا در گفتگوهای مکاتبهای». علوم ادبی دانشگاه قم، سال 1، دوره‌ی 2، شماره‌ی 4، صص33-52.
گلشنی، اکرم. (1391). طب و مضامین طبّی و بازتاب آن در ادب فارسی. تهران: سخن.
گوهرین، سیدصادق. (1374). فرهنگ لغات و تعبیرات مثنوی. دوره‌ی 9جلدی، ج۳، تهران: زوّار.
مباشری، محبوبه. (1389). فرهنگ اجتماعی عصر مولانا. تهران: سروش.
مجلسی، محمدتقی (۱۴۰۴ق). بحارالانوار. ج ۱۴، بیروت: موسسه ی الوفا.
معین، محمّد. (1388). فرهنگ فارسی. تهران: نامن.
مولوی، جلالالدّین محمّد. (2535 شاهنشاهی). کلیّات شمس یا دیوان کبیر. تصحیح و حواشی بدیعالزّمان فروزانفر، دوره‌ی 9 جلدی، تهران: امیرکبیر.
ــــــــــــــــــــــــ (1380). مثنوی معنوی. تصحیح عبدالکریم سروش، تهران: علمی فرهنگی.
میرحیدر، حسین. (1375). معارف گیاهی. دوره‌ی 8 جلدی، تهران: فرهنگ اسلامی.
نجمآبادی، محمود. (1371). تاریخ طب در ایران. ج۱، تهران: دانشگاه تهران.
نظریچروده، احمدرضا. (1394). «جلوههای می در غزلیات شمس». مجموعه مقالات دهمین همایش بینالمللی ترویج زبان و ادب فارسی، دانشگاه محقق اردبیلی، صص 347-361.
هروی، موفقالدّین ابومنصور علی. (1371). الأبنیّه عن حقایق الأدویّه. به‌کوشش سعید محبوبی اردکانی، تصحیح شادروان احمد بهمنیار، تهران: دانشگاه تهران.
همتیان، محبوبه؛ مشاوری، زهره. (1393). «مبانی شرحنویسی بر متون ادبی». پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی، شماره‌ی 35، دوره‌ی 18، صص28-55. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 506 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 296 |
||
