تحلیل بیتی از سعدی و حافظ برای درک بهتر یک مفهوم بنیادین صورت‌گرایی | ||
| شعر پژوهی(بوستان ادب) | ||
| مقاله 2، دوره 4، شماره 1، خرداد 1391، صفحه 21-40 اصل مقاله (279.47 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22099/jba.2012.227 | ||
| نویسنده | ||
| محمدرضا امینی* | ||
| نویسنده | ||
| چکیده | ||
| صورت‌گرایی یا فرمالیسم یکی از نظریه‌های نوین ادبی است که هنوز درباره‌ی نسبت آن با نظریه‌ی ادبی سنتی، بحث تفصیلی چندانی نشده است. در بخش اول این مقاله پیشنهاد شده که این بررسی نظری بنیادین، با محور قرار دادن مهم‌ترین مفهوم فرمالیسم که در زبان فرانسه «procédé» خوانده می‌شود، آغاز گردد. این اصطلاح که در زبان فارسی با معادل‌های متفاوتی چون «فرایند، فراگرد، ابزار، شگرد، صناعت، فن، خط‌مشی، تمهید و تمهید سبکی» ترجمه شده، کم‌تر مورد بحث دقیق قرار گرفته است. از این‌رو در بخش اول، نخست ترجمه‌ها و سپس تعریف‌های این مفهوم از منابع اصلی بررسی شده است. در دومین بخش مقاله، بیتی بسیار زیبا از سعدی و بیتی دیگر از حافظ، تحلیل شده و سپس با ارائه‌ی شواهد گوناگون و بحث استدلالی، نشان داده شده که با فهم درست این مفهوم کلیدی، می‌توان به دریافت تازه و عمیق‌تری، هم از نظریه‌ی صورت‌گرایی و هم از مبانی سنتی شعر فارسی رسید. تحلیل مثال‌ها و به ویژه بررسی سیر تکامل بیان یک مضمون واحد در بیت‌های متفاوت نشان می‌دهد که این هر دو دیدگاه در اساس می‌کوشند مجموعه‌ای از تغییرات ظریف زبانی شعر را بیابند و آن‌ها را تعریف کنند. این تغییرات که اساس زیبایی و تناسب شعرند، گستره‌ی وسیعی از عناصری همچون: تعداد واج‌ها، طول سخن، تکرار و یا جابه‌جایی اجزای سخن، و اصولا هرگونه انتخاب و ترکیب سخن را در برمی‌گیرد که حرکت خودآگاه یا ناخودآگاه ذهن شاعر از رهگذر آن‌ها موفق به آفرینش قطعات درخشان شعر می‌شود. واژه‌های کلیدی: حافظ‌شناسی، سبک‌شناسی، سعدی‌شناسی، صناعات بدیعی، فرمالیسم، نقد ادبی. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| حافظ‌شناسی؛ سبک‌شناسی؛ سعدی‌شناسی؛ صناعات بدیعی؛ فرمالیسم؛ نقد ادبی | ||
| مراجع | ||
|
امینی، محمدرضا. (1384). «تأملی درباره‌ی جنبه‌های نمایشی ادبیات فارسی». علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، دوره‌ی 22، شماره‌ی 42، صص 203-216.
ایگلتون، تری. (1368). نظریه‌ی ادبی. ترجمه‌ی عباس مخبر، تهران: مرکز.
براهنی، رضا. (1371). طلا در مس. تهران: نویسنده.
تودوروف، تزوتان. (1385). نظریه‌ی ادبیات، متن‌هایی از فرمالیست‌های روس. ترجمه‌ی عاطفه طاهایی، تهران: اختران.
حافظ، شمس‌الدین محمد. (1371). دیوان حافظ. تصحیح محمد قزوینی، تهران: اساطیر.
خرمشاهی، بهاءلدین. (1378). حافظ‌نامه. تهران: علمی و فرهنگی.
خواجوی کرمانی. (1336 [تاریخ مقدمه]). دیوان. به اهتمام و تصحیح احمد سهیلی خوانساری، تهران: بارانی و محمودی.
خیام، عمر. (1383). خیام صادق. مجموعه‌ی آثار صادق هدایت درباره‌ی خیام. گردآوری جهانگیر هدایت، تهران: چشمه.
سِلدُن، رامان. (1372). راهنمـای نظـریه‌ی ادبی معاصر. ترجمه‌ی عباس مخبر، تهران: طرح نو.
سوسور و دیگران. (1380). ساخت‌گرایی، پساساخت‌گرایی و مطالعات ادبی. ترجمه‌ی فرزان سجودی و دیگران، تهران: حوزه‌ی هنری تبلیغات اسلامی.
سعدی، مصلح ابن عبدالله. (1379). کلیات سعدی. تصحیح محمد علی فروغی و بهاءالدین خرمشاهی، تهران: دوستان.
نفیسی، آذر. (1368). «آشنایی‌زدایی در ادبیات». کیهان فرهنگی، شماره‌ی 62، صص 34 - 37.
نیوا، ژرژ. (1377). «نظر اجمالی به فرمالیسم روس». ترجمه‌ی رضا سید حسینی، ارغنون، شماره‌ی 4، صص 17-26.
ولک، رنه. (1388). تاریخ نقد جدید. ترجمه‌ی سعید ارباب شیرانی، تهران: نیلوفر.
یوشیج، نیما. (1370). مجموعه‌ی کامل اشعار نیما یوشیج. تدوین سیروس طاهباز، تهران: نگاه.
Delcroix et al. (1987). Méthodes du texte Introduction aux études littéraires. Louvain-la-Neuve, Duculot.
Khattate, Nasrine. (2005). "Le langage du silence chez Sohrab Sepehrî et Arthur Rimbaud", Plume, première année, numero 2, Automne-hiver ,PP. 78-104.
Lakoff, George, et al. (1980). Metaphors We Live By. Chicago: The University of Chicago Press. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2,379 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 985 |
||