| تعداد نشریات | 24 |
| تعداد شمارهها | 887 |
| تعداد مقالات | 7,912 |
| تعداد مشاهده مقاله | 14,910,613 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 12,671,155 |
ارزیابی دیدگاه ریچارد فرنک دربارة منزلت هستیشناختی احوال و پیامدهای آن در نظریۀ ابوهاشم جبائی | ||
| فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز | ||
| مقاله 2، دوره 25، شماره 2 - شماره پیاپی 95، شهریور 1404، صفحه 19-34 اصل مقاله (877.11 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22099/jrt.2025.52324.3190 | ||
| نویسندگان | ||
| مصطفی اسلامی1؛ محمدحسین منتظری* 2؛ سیدعلی طالقانی3 | ||
| 1دانشجوی دکتری کلام امامیه، گروه فلسفه و کلام، دانشکده الهیات، دانشکدگان فارابی، دانشگاه تهران، قم، ایران. | ||
| 2استادیار گروه فلسفه و کلام، دانشکده الهیات، دانشکدگان فارابی، دانشگاه تهران، قم، ایران . | ||
| 3استادیار گروه فلسفه و کلام، دانشکده فلسفه و اخلاق، دانشگاه باقرالعلوم(علیه السلام)، قم، ایران. | ||
| چکیده | ||
| ریچارد فرنک با استناد به پارهای از شواهدِ متنی، معتقد است در هستیشناسیِ ابوهاشم جبائی (م. 321ق)، منزلتِ هستیشناختیِ احوال با ذوات (جواهر و اعراض)، متفاوت است. هستیِ ذوات با اصطلاح «حدوث» تبیین میشود؛ بهاینترتیب، جواهر و اعراض، یا «مُحدَث» و موجودند، یا «یصحّ الحدوث» و معدوم هستند. امّا هستیِ احوال با اصطلاح «تجدّد» تبیین میشود. برایناساس، احوال یا متجدّدند یا غیرمتجدّد. فرنک معتقد است، پیروان ابوهاشم، تجدّد را اصطلاح کلّیتری از حدوث میدانند. ازاینرو، هر متجدّدی الزاماً موجودِ حادث نیست و هر غیرِمتجدّدی نیز معدومِ یصحّ الحدوث نیست. پس احوال نه موجودند و نه معدوم. پژوهشِ حاضر نشان میدهد که استدلال فرنک بر پایة سه شاهدِ متنی استوار است که هیچیک نمیتواند شاهدی بر درستی دیدگاه فرنک باشد. یکی از این شواهد مربوط است به اصطلاحِ احوال در اندیشة ابوالحسین بصری (م. 436ق) که با احوالِ ابوهاشم متفاوت است. در دو شاهدِ دیگر نیز، کاربرد اصطلاح تجدّد در کنار احوال، با هدف تبیینِ هستیِ احوال نبوده است. بعلاوه، براساس دیدگاه فرنک لازم است بپذیریم که ابوهاشم، معدومِ یصحّ الحدوث را در دامنة متجدّدهایی قرار میدهد که محدَث نیستند، امّا در عبارات پیروانِ او هیچ حال یا صفتِ متجدّدی برای معدوم اثبات نمیشود. | ||
| کلیدواژهها | ||
| احوال؛ ابوهاشم؛ فرنک؛ هستیشناسی؛ تجدّد؛ حدوث | ||
| مراجع | ||
|
ابنالملاحمی الخوارزمی، رکنالدین محمود بن محمد (1390ش). المعتمد فی اصول الدین. (محقق: ویلفرد مادلونگ، برای مرکز پژوهشی میراث مکتوب، مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه آزاد برلین). تهران: میراث مکتوب.
ابنرشد، محمد بن احمد (۱۹۹۳م). تهافت التهافت. (محقق: محمد العریبی). بیروت: دار الفکر اللبنانی.
إبنمتویه، حسن بن احمد (2009م). التذکرة فی أحکام الجواهر و الأعراض. (محقق: دانیل ژیماره). قاهرة: المعهد العلمی الفرنسی للآثار الشرقیة.
أبورشید النیشابوری، سعید بن محمّد (1979م). المسائل فی الخلاف بین البصریین و البغدادیین. (مقدمه و محقق: معن زیادة و رضوان السید). طرابلس: معهد الانماء العربی.
أبورشید النیشابوری، سعید بن محمّد (بیتا). فی التوحید. (محقق: محمد عبدالهادی ابوریده). مصر: المؤسسة المصریة العامة للتألیف و الترجمة و الطباعة و النشر.
إیجی، عضدالدین عبدالرحمن بن أحمد (بیتا). المواقف فی علم الکلام. بیروت: عالم الکتب.
جرجانی، میر سیدشریف علی بن محمد (1325ق). شرح المواقف. (تصحیح: محمد نعسانی حلبی). قم: الشریف الرضی.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (ملاصدرا) (1981م). الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعة. بیروت: دار احیاء التراث.
طوسی، محمد بن حسن (1362ش). تمهید الأصول فی علم الکلام. (تألیف: سید مرتضی، علی بن حسین، مقدمه و تصحیح: عبدالمحسن مشکوة الدینی). تهران: دانشگاه تهران، مؤسسة انتشارات و چاپ.
عطائینظری، حمید (1401ش). تاریخ برهانهای اثبات وجود خدا در کلام امامیه از مکتب بغداد تا مکتب اصفهان. اصفهان: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
قاضی عبدالجبار، عبدالجبار بن احمد الهمدانی (1965م). المغنی فی أبواب التوحید و العدل. (محقق: جورج قنواتی). قاهرة: الدار المصریة.
قاضی عبدالجبار، عبدالجبار بن احمد الهمدانی (2006م). المحیط بالتکلیف (المجموع المحیط بالتکلیف فی العقائد). (گردآوری: إبنمتویه، حسن بن احمد، تحقیق: احمد فؤاد اهوانی و عمر سید عزمی). قاهره: الدار المصریة للتألیف و الترجمة.
مانکدیم، احمد بن حسین بن ابی هاشم (1422ق). [تعلیق] شرح الأصول الخمسة(به اشتباه منسوب به قاضی عبدالجبّار). بیروت: دار احیاء التراث العربی. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 464 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 56 |
||