اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات24
تعداد شماره‌ها851
تعداد مقالات7,575
تعداد مشاهده مقاله13,413,708
تعداد دریافت فایل اصل مقاله11,580,438
کلهر, زهرا, شکر, عبدالعلی. (1402). حکمت متعالیه: عام یا خاص؟ (ماهیت‌شناسی میراث متعالیه‌ی حکمای مسلمان). , 23(88), 63-96. doi: 10.22099/jrt.2024.48441.2930
زهرا کلهر; عبدالعلی شکر. "حکمت متعالیه: عام یا خاص؟ (ماهیت‌شناسی میراث متعالیه‌ی حکمای مسلمان)". , 23, 88, 1402, 63-96. doi: 10.22099/jrt.2024.48441.2930
کلهر, زهرا, شکر, عبدالعلی. (1402). 'حکمت متعالیه: عام یا خاص؟ (ماهیت‌شناسی میراث متعالیه‌ی حکمای مسلمان)', , 23(88), pp. 63-96. doi: 10.22099/jrt.2024.48441.2930
کلهر, زهرا, شکر, عبدالعلی. حکمت متعالیه: عام یا خاص؟ (ماهیت‌شناسی میراث متعالیه‌ی حکمای مسلمان). , 1402; 23(88): 63-96. doi: 10.22099/jrt.2024.48441.2930

حکمت متعالیه: عام یا خاص؟ (ماهیت‌شناسی میراث متعالیه‌ی حکمای مسلمان)

فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز
مقاله 4، دوره 23، شماره 88، آذر 1402، صفحه 63-96    اصل مقاله (652.07 K)
نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22099/jrt.2024.48441.2930
نویسندگان
زهرا کلهر1؛ عبدالعلی شکر* 2
1دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.
2دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران
چکیده
آیا حکمت متعالیه وصف اختصاصی فلسفه‌ی صدراست و یا این که میراث قدیمی و جریان‌عام‌تری را شامل می‌شود؟ پاسخ ایجابی به پرسش اخیر اهمیت ویژه‌ای دارد چه آن که می‌تواند فلسفه اسلامی را به جریان معنوی ویژه‌ای متصل کند که فهم آن به شناسایی عناصر ذاتی فلسفه اسلامی می‌انجامد؛ بدین ترتیب نویسندگان پژوهش پیش‌رو به منظور یافتن پاسخِ پرسش‌های اخیر با روش تاریخی، انتقادی و در برخی موارد مقایسه‌ای به تبیین و تحلیل چیستی حکمت متعالیه می‌پردازند و در نهایت به این نتیجه می‌رسند که حکمت متعالیه وصف عامِ جریان نو افلاطونیِ اسلامی است که از طریق تأکید فلوطین بر تعالی نفس و تعالی عقل، سنت معنوی ویژه‌ای درون مکاتب فلسفی و عرفانی دنیای اسلام ایجاد می‌کند که یافتن حقیقت را نه در بحث‌های نظری، بلکه در تعالی نفس از کثرات مادی و ماهوی و از طریق ریاضت و دستیابی به معرفت فنایی و کشفی جستجو می‌کند؛ معرفتی تنزیهی که به مثابه وجه تأویلی، مردانه، ثابت، جهان‌شمول و باطنی وحیِ الهی با وجوه تشبیهی، تفسیری، بیانی، زیبایی‌شناختی، خیالی، درون فرهنگی و زنانه ظاهرکلام الهی کل واحدی را تشکیل می‌دهند که حکمت ذو‌مراتب خالده‌ی متعالیه‌ای را به ظهور می‌رسانند.
کلیدواژه‌ها
حکمای مسلمان؛ میراث‌متعالیه؛ ماهیت‌شناسی حکمت‌متعالیه؛ عام یا خاص?
مراجع
  1. ارسطو (بی­تا). فی النفس. (تحقیق عبدالرحمن بدوی). بیروت: دارالقلم.
  2. افلوطین (1413ق). ­اثولوجیا. قم: انتشارات بیدار.
  3. افلوطین (1997). ­تاسوعات. (برگردان فرید جبر و تصحیح جیرار). بیروت: مکتبه لبنان ناشرون.
  4. ابن­عربی (1366). فصوص الحکم. (با تعلیقیه ابوالعلاء عفیفی). تهران: الزهراء.
  5. ابن­عربی (1370). فصوص الحکم. (با تعلیقیه ابوالعلاء عفیفی). تهران: الزهراء.
  6. ابن­عربی (1994). الفتوحات المکیه. (تصحیح عثمان یحیی. چاپ دوم). بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
  7. ابن­عربى (1367ق). ­مجموعه­رسائل ابن­عربى: اصطلاح ‏الصوفیه. بیروت: دار­احیاء التراث العربى.
  8. ابن­عربی (بی­تا).­ الفتوحات المکیه (چهارجلدی). بیروت: دارصادر.
  9. ابن­سینا (1400ق). رسائل ابن­سینا. قم: انتشارات بیدار.
  10. ابن­سینا­ (1404ق). الشفاء:­الطبیعیات. (تصحیح سعید زاید). قم: مکتبه آیت­الله المرعشی.
  11. ابن­سینا (1371).­ المباحثات. (تصحیح محسن بیدارفر). قم: انتشارات بیدارفر.
  12. ابن سینا (1383). طبیعیات دانشنامه علایی. (تصحیح محمد مشکوه. چاپ دوم). همدان: دانشگاه بوعلی سینا.
  13. ابن­سینا (1326ق). ­تسع رسائل فی الحکمه و الطبیعیات (چاپ دوم). قاهره: دارالعرب.
  14. ابن­سینا و خواجه طوسی (1375).­ شرح الاشارات و التنبیهات للمحق الطوسی. قم: نشر بلاغه.
  15. ایزتسو، توشی­هیکو (1385). مفاتیح ­الفصوص: بررسی مفاهیم کلیدی فصوص­الحکم. (ترجمه حسین مریدی). انتشارات دانشگاه رازی.
  16. ایزتسو، توشی­هیکو (1392). صوفیسم و تائوئیسم. (ترجمه محمد گوهری. چاپ پنجم). تهران: انتشارات روزنه.
  17. آسین پالاسیوس، میگوئل (1385). زندگی و مکتب ابن­عربی. (ترجمه­ی حمیدرضا شیخی). تهران: انتشارات اساطیر.
  18. آشتیانی، جلال­الدین (1381).­ شرح بر زادالمسافر. (چاپ سوم). قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  19. ابراهیمی­دینانی، غلامحسین (1383). دفتر عقل و آیت عشق (جلد سوم. چاپ سوم). تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  20. ابراهیمی دینانی، غلامحسین (2005). العقل و العشق الإلهی بین الإختلاف و الإئتلاف. (جلد دوم). بیروت: دارالهادی.
  21. ابوترابی، احمد (1383).­ روش شناسی حکمت متعالیه. معرفت فلسفی. –(4). 27-62.
  22. ایزدی، جنان و فرامرزقراملکی، احد (1386).­ زبان برتر: نظریه­ای در روش­شناسی حکمت متعالیه. خردنامه صدرا. –(49). 21-32.
  23. جلوه، میرزا ابوالحسن ­(1375).­ حواشی جلوه بر شرح فصوص الحکم القیصری. (تصحیح جلال­الدین آشتیانی). تهران: شرکت انتشارات علمی فرهنگی.
  24. جوادی­آملی، عبدالله­ (1389 الف).­ رحیق مختوم: شرح حکمت متعالیه. (بخش نخست از جلد اول). قم: مرکز نشر اسراء.
  25. جوادی آملی، عبدالله (1389 ب). زن در آیینه جلال و جمال (چاپ بیست و یکم). قم: مرکز نشر اسراء.
  26. چیتیک، ویلیام (1388). عوالم خیال؛ ابن­عربی و مسئله اختلاف ادیان. (ترجمه قاسم کاکایی. چاپ سوم). تهران: انتشارات هرمس.
  27. حائری یزدی، مهدی ­­(1367).­ آگاهی و گواهی: ترجمه و شرح انتقادی رساله تصور و تصدیق صدرالمتألهین. تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  28. حائری یزدی، مهدی (1374). حکمت متعالیه: زبان برتر. خردنامه صدرا. –(2). 5-12.
  29. حائری یزدی، مهدی ­(1384). ­جستارهای فلسفی: مجموعه مقالات. (با اهتمام عبدالله نصری). تهران: موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
  30. حسن­زاده آملی، حسن (1385). دروس معرفت نفس. قم: نشر: الف. لام. میم.
  31. حسن­زاده آملی، حسن (1362). دروس معرفت نفس. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  32. حسن­زاده آملی، حسن (1390). شرح فص حکمه عصمتیه فی کلمه فاطمیه. قم: نشر الف لام میم.
  33. خلیفه، عبدالحکیم (1375). عرفان مولوی. (ترجمه­ محمدی و میرعلایی. چاپ دوم). تهران: انتشارات علمی- فرهنگی.
  34. دشتکی شیرازی، غیاث­الدین ­(­1382). ­إشراق الهیاکل النور. (تصحیح علی اوجبی). تهران: نشر میراث مکتوب.
  35. الدوانی، المحقق (1411ق الف).­ ثلاث رسائل و بذیله رساله هیاکل النور. مشهد: بنیاد پژوهش­های اسلامی آستان قدس رضوی.
  36. الدوانی، المحقق (1411ق ب). شواکل الحور فی شرح هیاکل النور. مشهد: بنیاد پژوهش­های اسلامی آستان قدس رضوی.
  37. سبزواری، ملاهادی (1360). ­التعلیقات علی الشواهد­الربوبیه. (تصحیح جلال­الدین آشتیانی. چاپ دوم). مشهد: المرکز الجامعی للنشر.
  38. سبزواری، ملاهادی­ (1383).­ أسرارالحکم. (تحقیقِ صدوقی­سها. تصحیحِ کریم فیضی). قم: مطبوعات دینی.
  39. سهروردی، شهاب­الدین­ابوحفص ­(1364). ­عوارف المعارف. (ترجمه­ عبدالمومن اصفهانی. به اهتمام قاسم انصاری. جلد دوم). تهران: شرکت انتشارات علمی – فرهنگی.
  40. سید قطب (1995). ا­لتصویر­الفنی فی القرآن. بیروت: دارالشروق.
  41. شیخ اشراق­ (1375).­ مجموعه مصنفات شیخ اشراق. (تصحیح هانری کربن و دیگران. چاپ دوم). تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  42. شهرزوری، شمس­الدین­ (1365).­ نزهه­الارواح و روضه­الافراح(تاریخ الحکماء). (ترجمه­ مقصودعلی تبریزی). تهران: انتشارات علمی- فرهنگی.
  43. شهرزوری، شمس­الدین ­(1383). رسائل­ الشجره­إلاهیه فی علوم الحقایق­الربانیه. (تصحیح نجفقلی حبیبی). تهران: مؤسسه حکمت و فلسفه ایران.
  44. صدرالمتألهین ­(1302).­ مجموعه­­­الرسائل­التسعه. تهران: بی­نام.
  45. صدرالمتألهین (1340). ­رساله سه اصل. (تصحیح حسین نصر). تهران: دانشگاه علوم معقول و منقول تهران.
  46. صدرالمتألهین ­(1354).­ المبدأ و المعاد. (تصحیح جلال­الدین آشتیانی). تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
  47. صدرالمتألهین ­(1360الف).­ الشواهد­الربوبیه فی منهاج­السلوکیه. (تصحیح جلال الدین­آشتیانی. چاپ دوم). مشهد: المرکز الجامعی للنشر.
  48. صدرالمتألهین (1360ب). أسرار­الآیات. (تصحیح خواجوی). تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
  49. صدرالمتألهین (1361).­ العرشیه. (تصحیح غلامحسین آهنی). تهران: انتشارات مولی.
  50. صدرالمتألهین­ (1363الف). ­مفاتیح­الغیب. (تصحیح­ خواجوی). تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  51. صدرالمتألهین ­(1363ب).­ المشاعر. (تصحیح هانری کربن. چاپ دوم). تهران: کتابخانه طهوری.
  52. صدرالمتألهین ­(1375). ­مجموعه رسائل فلسفی صدرالمتألهین. (تصحیح حامد ناجی­اصفهانی). تهران: انتشارات حکمت.
  53. صدرالمتألهین ­(1378).­ رساله فی الحدوث. (تصحیح حسین موسویان). تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
  54. صدرالمتألهین ­(1381). کسر اصنام الجاهلیه. (تصحیح محسن جهانگیری). تهران: بنیاد حکمت صدرا.
  55. صدر­المتالهین ­(1387­الف‏). ‏المظاهر­الإلهیه فى اسرار­ العلوم­الکمالیه. (تصحیح محمد­ خامنه‏اى). ‏تهران: ‏بنیاد حکمت صدرا.
  56. صدرالمتألهین ­(1387ب). سه رسائل فلسفی. (تصحیح جلال­الدین­آشتیانی. چاپ سوم). قم: دفتر تبلیغات اسلام.
  57. صدرالمتألهین (1388). سه رساله فلسفی. (تصحیح جلال­الدین آشتیانی. ویرایش دوم. چاپ چهارم). قم: مؤسسه بوستان کتاب.
  58. صدرالمتألهین ­(1981).­ الحکمه­المتعالیه فی الاسفار ­العقلیه­­الاربعه (جلد نخست). بیروت: داراحیاء التراث العربی.
  59. صدرالمتألهین ­(1981).­ الحکمه­المتعالیه فی الاسفار ­العقلیه ­الاربعه (جلد سوم). بیروت: داراحیاء التراث العربی.
  60. صدرالمتألهین ­(1981). ­الحکمه­المتعالیه فی الاسفار العقلیه­الاربعه (جلد پنجم). بیروت: داراحیاء التراث العربی.
  61. صدرالمتألهین ­­(1981).­ الحکمه­المتعالیه فی الاسفار العقلیه­الاربعه (جلد ششم). بیروت: داراحیاء التراث العربی.
  62. صدرالمتألهین ­­(1981). ­الحکمه­المتعالیه فی الاسفار العقلیه­الاربعه (جلد هفتم). بیروت: داراحیاء التراث العربی.
  63. صدرالمتألهین ­­(1981). ­الحکمه­المتعالیه فی الاسفار العقلیه­الاربعه (جلد هشتم). بیروت: داراحیاء التراث العربی.
  64. صدرالمتألهین ­­(1981). ­الحکمه­المتعالیه فی الاسفار العقلیه­الاربعه (جلد نهم). بیروت: داراحیاء التراث العربی.
  65. صدرالمتألهین (بی­تا­ الف).­ ایقاظ النائمین. (تصحیح محسن مؤیدی). بی­جا: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
  66. صدرالمتألهین ­(بی­تا ­ب). الحاشیه علی إلاهیات الشفاء. قم: انتشارات بیدار.
  67. صلیبا، جمیل ­(1414ق). ­المعجم الفلسفی. بیروت: الشرکه العالمیه للکتاب.
  68. الطوسی، خواجه نصیرالدین (1374). آغاز و انجام. (با تعلیق حسن حسن زاده آملی)­.تهران: انتشارات فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  69. الطوسی، خواجه (1375)­.­ شرح­ الإشارت و التنبیهات مع المحاکمات. قم: نشر بلاغه.
  70. طالقانی، محمدنعیم (1411ق). منهج الرشاد فی معرفه المعاد. (تحقیق رضا استادی. جلدسوم). مشهد: آستان قدس رضوی.
  71. العلوی، احمد(1376). شرح کتاب القبسات. (مقدمه حامد ناجی­اصفهانی). تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی.
  72. عبودیت، عبدالرسول (1392). درآمدی به نظام حکمت صدرایی: هستی­شناسی و جهان­شناسی. تهران: سمت.
  73. عسگری، احمد (1386). نظریه ادراک در فلسفه ملاصدرا و جایگاه قیام صدوری. نامه­فلسفی. -(12). 127-158.
  74. الفارابی، ابونصر (1995). ­آراء اهل المدینه الفاضله و مضاداتها. (تحقیق و شرح علی بوملحم). بیروت: مکتبه الهلال.
  75. الفارابی­ (1996).­ کتاب السیاسه المدنیه. (مقدمه و شرحِ علی بو­ملحم). بیروت: مکتبه الهلال.
  76. الفارابی ­(1405ق الف). ­الجمع بین رأی الحکیمین (چاپ دوم). تهران: انتشارات الزهراء.
  77. الفارابی (1405ق ب).­ فصول منتزعه. (تصحیح فوزی نجار. چاپ دوم). تهران: المکتبه­الزهراء.
  78. الفارابی (1413ق).­ الاعمال الفلسفیه: کتاب تعلیقات. (با اهتمام جعفر آل­یاسین). بیروت: دارالمناهل.
  79. فیاضی، غلامرضا (1390). علم­النفس فلسفی (چاپ دوم). قم: مؤسسه آموزشی- پژوهشی امام خمینی.
  80. فرامرزقراملکی، احد ­(1385).­ روش­شناسی فلسفه صدرا. خردنامه صدرا. –(43). 24-28.
  81. فرامرزقراملکی، احد ­(1395).­ روش­شناسی مطالعات دینی(تحریری نو). مشهد: انتشارات دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
  82. فرامرز قراملکی، احد و وفائیان، محمد­حسین (1395). ملاک­شناسی تعدد قوای نفس بر اساس نقد و تحلیل تطبیقی دیدگاه­های ابن­سینا. فخر رازی و صدرالمتألهین. حکمت سینوی. 20(56). صص17-39. Doi: https://doi.org/10.30497/ap.2016.61499
83.. القیصری، داوود ­(1371). رسائل قیصری. (تصحیح جلال الدین آشتیانی). تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.

  1. القیصری، داوود (1375). شرح­ فصوص­الحکم ­القیصری. (تصحیح جلال­الدین­ آشتیانی). تهران: شرکت انتشارات علمی فرهنگی
  2. قاضی قمی، سعید ­(1381).­ الأربعینیات لکشف انوار­القدسیات. (تصحیح نجفقلی حبیبی). تهران: میراث مکتوب.
  3. قاضی­ قمی، سعید­ (1415ق). شرح توحید صدوق. (تصحیح نجفقلی حبیبی). تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  4. کربن، ­هانری (1377). تاریخ فلسفه اسلامی. (ترجمه­ جواد طباطبایی. چاپ دوم). تهران: انتشارات کویر.
  5. کلهر، زهرا و عباسی، محمدباقر (1401). ­نسبت علم و زیبایی در ذات باری: إلاهیات طولی سینوی. اندیشه نوین دینی. 18(71). صص87-102.
Dor: http://dorl.net/dor/20.1001.1.20089481.1401.18.71.5.3

  1. میرداماد ­(1358).­ شرح فصوص­الحکم فارابی. (تصحیح محمد­تقی دانش­پژوه). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  2. میرداماد ­(1367). قبسات. (با اهتمام بهبهانی. ایزوتسو و دیباجی. چاپ دوم). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  3. میرداماد­ (1374).­ نبراس­الضیاء و تسواء­السواء فى شرح باب البداء و اثبات جدوى­الدعاء. (با تصحیح حامد ناجی­اصفهانی). قم –تهران: انتشارات هجرت و میراث مکتوب.
  4. میرداماد ­(1385). مصنفات میرداماد. به اهتمام عبدلله نورانی. تهران: انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
  5. میرداماد و العلوی، احمد ­(1376).­ تقویم­الایمان و شرحه کشف­الحقایق. (با مقدمه و تحقیق علی اوجبی). تهران. مؤسسه مطالعات اسلامی.
  6. محقق داماد، مصطفی (1382). راز برتری حکمت صدرا(حکمت متعالیه). خردنامه صدرا. –(32). 13-18.
  7. مجتهدی،کریم­ (1376). ملاصدرا به روایت هانری کربن. خردنامه صدرا. –(8و9). 35-40.
  8. اللوکری، ­ابوالعباس (1373).­ بیان الحق بضمان الصدق. (مقدمه و تحقیقِ ابراهیم دیباجی). تهران: مؤسسه بین المللی اندیشه و تمدن اسلامی.
  9. النوری، ­المولی­علی­ (1363).­ التعلیقات علی مفاتیح الغیب. تهران: موسسه تحقیقات فرهنگ.
  10. النراقی، ­ملامهدی­ (1380) .­ شرح­الالهیات من کتاب الشفاء. (تصحیح حامد ناجی­اصفهانی). قم: کنگره بزرگداشت محققان نراقی.
  11. وفائیان، محمدحسین ­(1395). تبیین آثار تشکیک­پذیری معرفت در حکمت متعالیه در گستره تعریف فلسفه. نظریه صدق و زبان­شناسی­. تأملات فلسفی. 6(17). 219-240.
Dor: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22285253.1395.6.17.9.9

  1. وفائیان، محمد­حسین و فرامرزقراملکی، احد (1398). خیال به مثابه نفس حیوانی: بازشناسی قوه خیال نزد صدرالمتألهین در پرتو تبیین مبانی و تحلیلی کارکردها. آیین حکمت: 11(42). صص223-246. Doi: 10.22081/PWQ.2020.68553
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 252
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 261


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب