بررسی تطبیقی فضیلت گرایی اخلاقی از دید مولانا و خواجه نصیر الدین طوسی | ||
| فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز | ||
| مقاله 4، دوره 23، شماره 87، شهریور 1402، صفحه 63-81 اصل مقاله (428.91 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22099/jrt.2023.48008.2908 | ||
| نویسندگان | ||
| نفیسه سادات عندلیب1؛ سعید رحیمیان* 2؛ قاسم کاکایی3 | ||
| 1دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه شیراز، شیراز، ایران. | ||
| 2استاد گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران | ||
| 3استاد گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران. | ||
| چکیده | ||
| نظریه ی اخلاقی مولانا و خواجه نصیر را می توان در بررسی اولیه جزء نظریه های فضیلتگرا دانست. مولانا افعال اخلاقی را برای رسیدن به نتایجی که سعادت اخروی را تامین نموده و گاه به شکل فضایل اخلاقی چون صدق و ایثار و... معرفی می کند .و در تمامی این موارد غایت را حقیقت کمال روحی انسان می داند. به همین دلیل میتوان او را فضیلتگرا دانست. خواجه نیزسعادت را برای انسان به سعادت در قوای نفس تعریف می کند و کمال قوا را در رعایت وسط می داند . از دید وی فضیلت در وسط و اعتدال است. وی فضیلت را از موجبات سعادت می داند. اما بررسی دقیق آثار این دو عالم اخلاق نشان می دهد؛ که نظر نهایی آنها امر دیگری را تأیید می کند . از دیدگاه خواجه کمال انسان محدود به رعایت وسط نیست؛ بلکه سیر در مدارج طولی و نوعی حرکت ضمیر در نیل به تجرد بالفعل است. و آخرین مرتبه از مراتب سعادات «سعادت حقیقی» که همان "فنا " است .در واقع وی در کتب عرفانی خود ،از حد وسط ارسطویی فراتر رفته و نوعی سعادات طولی به حسب مقامات افراد را مطرح می کند.مولانا نیز هرچند در ابیاتی معیار فعل اخلاقی را این می داند که غایت آن کمال و فضیلت باشد؛ اما در نظر نهایی خود در مقام بیان انسان کامل ، می گوید اینها کسانی هستند که افعال اخلاقی خود نظیر ایثار را بی نظر به کمال و فضیلت خود، انجام می دهند.اینها اولیاء خداوندهستند و به مقام "فنا "رسیده اند. .بنابراین گرچه در مثنوی مولانا و نوشته های اخلاقی خواجه میتوان ساحات اخلاقی چون فضیلتگرایی و غایتگرایی را دید؛ اما از دید آنها تنها ساحت آخر ، که مرحله " فنا" است ساحت عالی اخلاقی معرفی می شود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| "فضیلت گرایی اخلاقی"؛ " مولانا"؛ "خواجه نصیرطوسی " | ||
| مراجع | ||
|
۱. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله، (۱3۷۵)، الاشارات و التنبیهات، قم: نشر البلاغه.
۲. ابن‌مسکویه، (۱3۸۴)، تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق، قم: زاهدی.
۴. اترک، حسین، (۱3۹۲)، وظیفه‌گرایی اخلاقی کانت، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
۵. اترک، حسین، (۱3۹3)، «فضیلتگرایی اخلاقی ابن‌سینا»، پژوهشنامه‌ی اخلاقی، شماره‌ی ۲۴، صص ۲۵-3۸.
۶. ارسطو، (۱3۸۵)، اخلاق نیکوماخوس، ترجمه‌ی محمدحسن لطفی، چاپ ششم، تهران: طرح نو.
۷. افلاطون، (۱3۹۰)، جمهور، ترجمه‌ی م. فؤاد رحمانی، چاپ سیزدهم، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
۸. انصاری، خواجه عبدالله، (۱۴۱۷ق)، منازل السائرین، تهران: دار العلم.
۹. پیکناس، ادموند، (۱3۸۲)، از مسئله‌محوری تا فضیلتگرایی، ترجمه‌ی حمیدرضا حسنی و مهدی علی‌پور، قم: دفتر نشر معارف.
۱۰. توکلی، غلامحسین، (۱۴۰۲)، حریر سبز؛ مجموعه‌ی اخلاق‌پژوهی تطبیقی، تهران، نگاه معاصر.
۱۱. خزاعی، زهرا، (۱3۸۴)، «ارسطو، هیوم و اخلاق فضیلت»، اندیشه‌ی دینی، شماره‌ی ۱۴، صص ۴۵-۵۸.
۱۲. رحیمیان، سعید، (۱۴۰۲)، «اخلاق سلسله‌مراتبی یا تشکیکی در نزد عارفان»، در: حریر سبز، تهران: نگاه معاصر.
۱3. زمانی، کریم، (۱3۸۲)، شرح جامع مثنوی معنوی، تهران: اطلاعات.
۱۴. سراج، ابونصر، (۱3۸۲)، اللمع، ترجمه‌ی مهدی محبتی، تهران: اساطیر.
۱۵. شیمل، آنه‌ماری، (۱3۸۶)، شکوه شمس، ترجمه‌ی حسن لاهوتی، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
۱۶. طوسی، خواجه نصیرالدین، (۱3۸۷)، اخلاق ناصری، چاپ ششم، تهران: خوارزمی.
۱۷. طوسی، خواجه نصیرالدین، (۱3۷3)، اوصاف الاشراف، چاپ سوم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
۱۸. طوسی، خواجه نصیرالدین، (۱3۷۷)، اخلاق محتشمی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
۱۹. طوسی، خواجه نصیرالدین، (۱3۷۵)، شرح اشارات و تنبیهات، قم: نشر البلاغه.
۲۰. عطار، فریدالدین، (۱33۹)، دیوان عطار، تصحیح سعید نفیسی، تهران: کتابخانه‌ی سنایی.
۲۱. غلامی‌شیری، (۱3۹۰)، مروری بر میراث خواجه نصیرالدین در اخلاق در خواجه‌پژوهی، تهران، خانه کتاب.
۲۲. فارابی، ابونصر (۱۴۰۵ق)، فصول منتزعه، تحقیق فوزی متری‌نجار، تهران: الزهرا.
۲3. فرانکنا، ویلیام کی، (۱3۷۶)، فلسفه‌ی اخلاق، قم: مؤسسه‌ی فرهنگی طه.
۲۴. مولوی، جلال الدین محمد، (۱3۸3)، مثنوی معنوی، تصحیح عبدالکریم سروش، تهران: علمی و فرهنگی.
۲۵. مولوی، جلال الدین محمد، (۱3۸۴)، فیه ما فیه، به کوشش بدیع‌الزمان فروزانفر، تهران: امیرکبیر. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 341 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 261 |
||