| تعداد نشریات | 24 |
| تعداد شماره‌ها | 851 |
| تعداد مقالات | 7,575 |
| تعداد مشاهده مقاله | 13,413,707 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 11,580,437 |
تحلیل صحّت انتساب دیوان خطایی به شاه اسماعیل اوّل صفوی بر اساس نظریّة ژرار ژنت | ||
| شعر پژوهی(بوستان ادب) | ||
| مقاله 3، دوره 15، شماره 1 - شماره پیاپی 55، خرداد 1402، صفحه 49-82 اصل مقاله (1.02 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22099/jba.2023.44249.4263 | ||
| نویسندگان | ||
| ابراهیم دانش* 1؛ سجاد حسینی2 | ||
| 1گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه محقق اردبیلی | ||
| 2گروه تاریخ و جامعه شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی | ||
| چکیده | ||
| شاه‌اسماعیل اوّل صفوی، میراثدار سیاست و شجاعتِ شیوخ متأخّر صفوی، شیخ‌جنید و شیخ‌حیدر، و جدّ مادریاش، اوزون حسن آققویونلو، و فضیلت و معنویّت شیوخ متقدّم صفوی، به‌ویژه شیخصفیالدین اسحاق اردبیلی بود. به گواهی برخی منابع معتبر تاریخی و ادبی، وی طبع شاعری داشت و دیوان خطایی منسوب به اوست؛ امّا صحّت این انتساب مخالفان و موافقانی دارد. این مقاله به شیوه‌ی توصیفی-تحلیلی، به بررسی دیوان خطایی و منابع ادبی و تاریخی دوران صفوی بر اساس نظریّه‌ی ترامتنیت ژرار ژنت پرداخته و به این نتیجه رسیده که با توجّه به قراین پیرامتنی درونی و بیرونی، انتساب دیوان مذکور به شاه‌اسماعیل اوّل صفوی پشتوانه‌ی علمی، ادبی و تاریخی محکمی دارد. بیشترین قراین پیرامتنی درونی این انتساب، مربوط به «عنوان دیوان» و «تخلّص شاعر» است که علاوه بر دلالت بر شخصی واحد، در دیوان خطایی بارها در کنار هم آمدهاند. همچنین بیشترین قراین پیرامتنی بیرونی، مربوط به گزارشهای تذکره‌نویسان درباره‌ی شاعری و انتساب دیوان خطایی به وی با نقل نمونهای از اشعار اوست. دیگر قراین پیرامتنی عبارت‌اند از: اشارات مورّخان، مؤلّفانِ فرهنگها و دایره‌المعارف ها، سلسه‌النّسب ها، سفرنامه ها، عاشیق ها و... به شاعری وی که روی‌هم‌رفته صحّت انتساب دیوان خطایی را به او تأیید میکنند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| واژه های کلیدی: دیوان خطایی؛ ژرار ژَنت؛ شاه‌اسماعیل اوّل؛ قراین پیرامتنی | ||
|
سایر فایل های مرتبط با مقاله
|
||
| مراجع | ||
|
آذر بیگدلی، لطفعلیبیگ. (1336). آتشکده‌ی آذر. ج1، تصحیح حسن سادات ناصری، تهران: امیرکبیر.
آراسلی، حمید. (1946). شاه‌اسماعیل خطایی. باکو: آذربایجانین ایرانیله مدنی علاقه جمعیتینین نشریاتی.
آلن، گراهام. (1385). رولان بارت. ترجمه‌ی پیام یزدانجو، تهران: مرکز.
اسپناقچی پاشازاده، محمد. (1379). انقلاب‌الإسلام بین الخواص و العوام. به‌کوشش رسول جعفریان، قم: دلیل.
اسماعیلزاده دوزال، رسول. (1388). شاه‌اسماعیل صفوی. تهران: الهدی.
ایگلتون، تری. (1380). پیشدرآمدی بر نظریّه‌ی ادبی. ترجمه‌ی عباس مخبر، تهران: مرکز.
باربارو، جوزافا و دیگران. (1349). سفرنامه‌های ونیزیان در ایران. ترجمه‌ی منوچهر امیری، تهران: خوارزمی.
باکیخانوف، عباسقلی آقا. (1382). گلستان ارم. تهران: وزارت امورخارجه.
باقری، مهری. (1389). مقدّمات زبانشناسی. تهران: قطره.
بنانی، امین و همکاران. (1380). صفویان. ترجمه و تدوین یعقوب آژند، تهران: مولی.
البورینی، حسن. (1963). تراجمالاعیان من ابناءالزمان. ج2، تحقیق صلاحالدین المنجد، دمشق: مطبوعات المجمع العلمی العربی بدمشق.
الطهرانی، آقابزرگ. (بیتا). الذّریعه إلی تصانیف الشیعه. بیروت: دارالأضواء.
بهاری سیستانی، ملکشاهحسین. (1397). تذکره‌ی خیرالبیان. تصحیح عبدالعلی اویسی کهخا، زاهدان: دانشگاه سیستان و بلوچستان.
پیرانی، منصور. (1395). «متنهای آستانهای در پیوند با ادبیات تطبیقی (نمونه‌ی مطالعه‌شده:سعدینامه)». پژوهشهای ادبیات تطبیقی، دوره‌ی4، شماره‌ی3، صص167-197.
پیرزاده ابدالزاهدی، حسین. (1395). سلسلهالنسب صفویّه. تصحیح حسین نصیر باغبان، تهران: ارمغان تاریخ.
تربیت، محمدعلی. (1373). رجال آذربایجان. به‌کوشش غلامرضا طباطبایی مجد، تبریز: نگار.
ــــــــــــــــ. (1377). دانشمندان آذربایجان. به‌کوشش غلامرضا طباطبایی مجد، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ترکمان، اسکندربیگ. (1334). تاریخ عالم آرای عباسی. ج1، تهران: امیرکبیر.
حاجی‌خلیفه، مصطفی. (1941). کشفالظنون. تصحیح شرفالدین یالتکایا، استانبول: مطبعه‌ی معارف.
حافظ ابرو، عبدالله. (1380). زبدهالتواریخ. ج2، تصحیح سیّدکمال حاجسیّدجوادی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.
حسینی، محمدباقر. (1395). «امکان تسمیه‌ی قرآن به «متن» براساس تعریف نوین در نظریههای نقد ادبی». کتاب قیّم، سال6، شماره‌ی14، صص 89-111.
خطایی، شاه اسماعیل. (بیتا). دیوان خطایی. نسخه‌ی خطی کتابخانه‌ی مجلس شورای اسلامی.
ـــــــــــــــــــ.. (1388). کلیّات اشعار شاه‌اسماعیل صفوی. تصحیح رسول اسماعیلزادهی دوزال، تهران: الهدی.
ــــــــــــــــــــ.(1966). شاه‌اسماعیل خطایی اثر لری. تصحیح حمید آراسلی، باکو: آذربایجان س. س. ر. علملر آکادمیاسی نشریاتی.
خواندمیر، غیاثالدین. (1380). تاریخ حبیبالسّیر فی اخبار افراد بشر. ج4، زیر نظر محمد دبیرسیاقی، تهران: خیّام.
داد، سیما. (1382). فرهنگ اصطلاحات ادبی. تهران: مروارید.
روضاتیان، سیدهمریم. (1390). «ملحقّات تذکرهالأولیا (بررسی و مقایسه‌ی بینامتنی بخش اوّل و دوم تذکرهالأولیا)». پژوهشنامه‌ی زبان و ادب فارسی(گوهر گویا)، سال5، شماره‌ی1، صص 147-174.
روضاتیان، سیدهمریم؛ میرباقریفرد، سیدعلی‌اصغر. (1390). «خوانش بینامتنی، دریافت بهتر از متون عرفانی». کاوشنامه، سال12، شماره‌ی، 23، صص 89-112.
روملو، حسن‌بیگ. (1342). احسنالتواریخ. به‌کوشش چارلز نارمن سیدن، تهران: کتابخانه‌ی شمس.
رویمر، هانس روبرت. (1380). ایران در راه عصر جدید. ترجمه‌ی آذر آهنچی، تهران: دانشگاه تهران.
ساسانی، فرهاد. (1384). «تأثیر روابط بینامتنی در خوانش متن». زبان و زبانشناسی، سال1، شماره‌ی2، صص39-54.
سامی، شمسالدین. (1308). قاموسالاعلام. ج3، استانبول: مهران.
سلطانالقرائی، محمدامین. (1395). «معرّفی نسخه‌ی خطی منحصربهفرد کلیّات شاه اسماعیل صفوی خطایی موجود در کتابخانه علاّمه جعفر سلطانالقرائی». پیام بهارستان، سال9، شماره‌ی28، صص47-59.
سلیمی کوچی، ابراهیم. (1396). «نقش عناصر پیرامتنی در توسعه‌ی دریافت و فهم مثنوی». پژوهش ادبیات معاصر جهان، دوره‌ی22، شماره‌ی1، صص249-268.
شاردن، ژان. (1345). سیاحتنامهی شاردن. ج7، ترجمه‌ی محمد عباسی، تهران: امیرکبیر.
شامی، نظامالدین. (1363). ظفرنامه. به‌کوشش پناهی سمنانی، تهران: سازمان نشر کتاب.
صفوی، سام‌میرزا. (1384). تذکره‌ی تحفه‌ی سامی. تصحیح رکنالدّین همایونفرّخ، تهران: اساطیر.
ظفر اردبیلی، مرتضیقلی. (1388). دیوان اشعار ترکی مرتضی قلی ظفر اردبیلی. تصحیح حسین محمدزاده صدّیق، اردبیل: شیخ صفیالدین.
عاشیق قوربانی. (1393). عاشیق قوربانی شعرلر. به‌کوشش محمد عبادی قاراخانلو، تبریز: اختر.
عبادی قاراخانلو، محمد. (1393). خسته قاسیم، تبریز: اختر.
عبدالرزّاق سمرقندی، کمالالدین. (1383). مطلع سعدین و مجمع بحرین. به‌اهتمام عبدالحسین نوایی: تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
عربزاده، ابوالفضل. (1378). فهرست نسخههای خطّی کتابخانه عمومی آیهالله گلپایگانی. قم: دارالقران الکریم.
علیشیر نوائی، امیرنظامالدین. (1363). مجالسالنفائس. به اهتمام علیاصغر حکمت، تهران: کتابخانه منوچهری.
غریبی، منتشااوغلو. (1382). دیوان و تذکره‌ی شعرای روم. تصحیح حسین محمدزاده صدّیق، تهران: مصحح.
فخری هروی. (1345). روضهالسلاطین. تصحیح عبدالرسول خیامپور، تبریز: مؤسسه‌ی تاریخ و فرهنگ ایران.
قزوینی، ابوالحسن. (1367). فوایدالصفویه. تصحیح مریم میراحمدی، تهران: مؤسسه‌ی مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
کریمیان سیچانی مهدی؛ عبداللهی طارمسری، زهرا. (1388). «معرّفی مجموعۀ نُسَخ خطی به زبان ترکی کتابخانه‌ی مجلس شورای اسلامی». پیام بهارستان، دوره‌ی2، سال1، شماره‌ی4، صص 627-652.
کتابدار، صادقی بیگ. (1327). مجمعالخواص. ترجمه‌ی عبدالرسول خیامپور، تبریز: اختر.
لطیفی قسطمونیلی، عبداللطیف. (1314). تذکره‌ی لطیفی. به‌کوشش احمد جودت، استانبول: مطبعه اقدام.
مدرّس تبریزی، میرزامحمدعلی. (1392). ریحانهالأدب. قم: کتابخانه‌ی آیهالله مرعشی نجفی.
مشکور، محمدجواد. (1349). نظری به تاریخ آذربایجان و آثار باستانی و جمعیّتشناسی آن. تهران: انجمن آثار ملّی.
معین، محمد. (1386). فرهنگ فارسی. ج1، تهران: اَدِنا.
منصوری، فیروز. (1356). رازهایی در دل تاریخ. تهران: مؤلّف.
ـــــــــــــــ. (1383). «شایعه‌ی شاعری شاه‌اسماعیل صفوی». حافظ، سال 1، شماره‌ی2، ص 49.
میرجعفری، حسین. (1384). «شوریدگان شاه‌اسماعیل در آناطولی». مجموعه مقالات همایش صفویه در گستره‌ی تاریخ ایران زمین، به‌اهتمام مقصود علی صادقی، تبریز: ستوده.
نامور مطلق، بهمن. (1386). «ترامتنیت مطالعه‌ی روابط یک متن با دیگر متنها». پژوهشنامه‌ی علوم انسانی، شماره‌ی56، صص 83-98.
واله‌ی داغستانی، علیقلی. (1384). تذکره‌ی ریاضالشعرا. ج2، تصحیح سیدمحسن ناجی نصرآبادی، تهران: اساطیر.
هجویری، علیّ بن عثمان. (1381). کشفالمحجوب. تصحیح والنتین ژوکوفسکی، تهران: طهوری.
هدایت، رضاقلیخان. (1336). مجمعالفصحا. به‌کوشش مظاهر مصفا، تهران: امیرکبیر.
یزدی، شرفالدین علی. (1387). ظفرنامه. تصحیح سیدسعید میرمحمدصادق و عبدالحسین نوایى، ج1، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شوراى اسلامى.
Ergün, S. N. (1978). Hatayi Divani-Şah Ismail Safevi -Edebi Hayatı Ve Nefesleri. İstanbul: İstanbul Maarif kitaphanesi.
Kuşca, S. (2014). Şah İsmail Hatainin ve Pir Sultan Abdalın nefes ve deyişlerinde mitik unsurlar (Yüksek Lisans Tezi). Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi.
Peck, J. & Coyle M. (2002). Literary Terms and Criticism. New York: Palgrave Macmillan. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 546 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 385 |
||
