| تعداد نشریات | 24 |
| تعداد شماره‌ها | 851 |
| تعداد مقالات | 7,575 |
| تعداد مشاهده مقاله | 13,413,722 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 11,580,441 |
بررسی بن‌مایه‌های توتمیسم و جایگاه درختان و حیوانات در قصة «دختر و سیمرغ» | ||
| مجله علمی پژوهشی مطالعات ادبیات کودک دانشگاه شیراز | ||
| مقاله 4، دوره 14، شماره 1 - شماره پیاپی 27، شهریور 1402، صفحه 83-104 اصل مقاله (576.33 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22099/jcls.2022.43323.1924 | ||
| نویسنده | ||
| عظیم جبّاره ناصرو* | ||
| گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه جهرم، جهرم، ایران. | ||
| چکیده | ||
| توتمیسم که اعتقاد به حیوان و گاه گیاه است، یکی از باورهای اقوام بدوی است که می‌توان نمونه‌هایی از آن را در باور ایرانیان نیز مشاهده کرد. یکی از منابعی که می‌توان این نمونه‌ها را در آن واکاوی و تحلیل کرد، ادبیات فولکلور هر قوم و به‌ویژه قصه‌ها و افسانه‌های آن قوم است. قوم سرخی، از اقوام کهن ایرانی است که دارای گنجینه‌ای غنی از ادبیات عامیانه‌ی بکر و البته در آستانه‌ی فراموشی و گاه نابودی است. نگارنده در این جستار، برای حفظ بخشی از این گنجینه و نشان‌دادن برخی از باورها و اندیشه‌های این قوم، نخست به روش میدانی به ثبت روایت «دختر و سیمرغ» پرداخته که پیش‌ازاین مکتوب نشده است؛ سپس به شیوه‌ی توصیفی‌تحلیلی به بررسی باورهای توتمی و نیز جایگاه درختان و حیواناتی که جنبه‌ی ماورایی و قداست‌گونه یافته‌اند، پرداخته است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد سه گونه‌ی توتم در این قصه وجود دارد: الف. توتم حیوانی که در قالب گاو نمود یافته است؛ ب. تابوی جنسی و خوراک که به شکل ازدواج برون‌همسری و ممنوعیت خوردن گوشت توتم دیده می‌شود و ج. نام‌ها که بیشتر در ترکیب با نام حیواناتی توتمیک، مانند شیر و گرگ دیده می‌شود. از میان درختان، درخت زندگی و گیاه ریباس جایگاهی بنیادی در این قصه دارند. درخت در این روایت، ویژگی‌هایی مانند پیکرگردانی، محور عالم بودن، بارورکنندگی و خاصیت درمان‌بخشی دارد. سیمرغ در این قصه، در نقش محافظ پهلوان و درمانگر ظاهر می‌شود. اسب نیز سخنگو و حامی قهرمان قصه است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| برون‌همسری؛ توتم؛ حیوان؛ کوهمره‌سرخی؛ گیاه | ||
|
سایر فایل های مرتبط با مقاله
|
||
| مراجع | ||
|
آزادگان، جمشید. (1372). ادیان ابتدایی- تحقیق در توتمیسم. تهران: مؤسسه‌ی مطالعات و انتشارات تاریخی میراث ملل.
آیدنلو، سجاد. (1388). از اسطوره تا حماسه. تهران: سخن.
ـــــــــــ. (1393). «مشابهات حماسه‌ی ارمنی دلاوران ساسون و شاهنامه». جستارهای ادبی، شماره‌ی 2، دوره‌ی 47. صص 1-41.
ابن‌بلخی. (1363). فارس‌نامه. به‌تصحیح لسترنج و نیکلسون، تهران: دنیای کتاب.
ابی‌الخیر، ایرانشاه. (1370). بهمن‌نامه. تهران: علمی و فرهنگی.
الیاده، میرچا. (1389). رساله در تاریخ ادیان. تهران: سروش.
انجوی شیرازی، سیدابوالقاسم. (1359). قصه‌های ایرانی. ج1، تهران: امیرکبیر.
استروس، کلوداوی. (1386). توتمیسم. ترجمه‌ی مسعود راد، تهران: توس.
اسمیت، ژوئل. (1383). فرهنگ اساطیر یونان و روم. ترجمه‌ی شهلا برادران‌خسروشاهی، تهران: روزبهان و فرهنگ معاصر.
اوستا. (1387). ترجمه‌ی جلیل دوستخواه، تهران: مروارید.
ایونس، ورونیکا. (1375). اساطیر مصر. ترجمه‌ی باجلان فرخی، تهران: اساطیر.
باسیتید، روژه. (1370). دانش اساطیر. ترجمه‌ی جلال ستاری، تهران: توس.
بهار، مهرداد. (1386). پژوهشی در اساطیر ایران. تهران: آگه.
ـــــــــــ. (1373). جستاری چند در فرهنگ ایران. تهران: فکر روز.
پرون، استیوارد. (1381). اساطیر رم. ترجمه‌ی باجلان فرخی، تهران: اساطیر.
جباره‌ناصرو، عظیم. (1399). «تبیین و تحلیل بن‌مایه‌های اساطیری در قصه‌ی درخت زندگی». فرهنگ و ادبیات عامه، دوره‌ی 8، شماره‌ی 31، صص 97-120.
ــــــــــــــــــ. (1396). گردآوری و بررسی روایت‌های حماسی نقّالی منطقه‌ی کوهمره‌سرخی. شیراز: تخت‌جمشید.
جباره‌ناصرو عظیم؛ حسام‌پور، سعید. (1395). «اسطوره‌ی باروری و آیین‌های باران‌سازی در کوهمره‌ی سرخی». فرهنگ و ادبیات عامه، دوره‌ی 4، شماره‌ی 8، صص 25-44.
جلالی‌نایینی، سیدمحمدرضا. (1372). تحقیق و ترجمه و مقدمه‌ی گزیده‌ی سروده‌های ریگ‌ودا. تهران: نقره.
حسن‌زاده، علیرضا. (1381). افسانه‌ی زندگان. تهران: بقعه.
حیدری، زهرا. (1383). «توتم؛ ایمان به حافظ و نگهبان». کتاب ماه هنر، دوره‌ی 7، شماره‌ی 76، صص 138-145.
خواجوی‌کرمانی، محمود. (1386). سام‌نامه. به تصحیح میترا مهرآبادی، تهران: دنیای کتاب.
دادگی، فرنبغ. (1369). بندهش. به کوشش مهرداد بهار، تهران: توس.
دارمستتر، جیمس. (1384). مجموعه‌ی قوانین زرتشت، وندیداد. ترجمه‌ی موسی جوان، تهران: دنیای کتاب.
دوبوکور، مونیک. (1391). رمزهای زنده‌ی جان. ترجمه‌ی جلال ستاری، تهران: مرکز.
دورکهیم، امیل. (1382). صور ابتدایی حیات مذهبی. ترجمه‌ی نادر سالارزاده‌ی‌امیری، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
راماین. (1350). به کوشش عبدالودود اظهر‌دهلوی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
زمردی، حمیرا. (1387). نمادها و رمزهای گیاهی در شعر فارسی. تهران: زوّار.
سالمیان، غلامرضا؛ کهریزی، خلیل. (1395). «تحلیل توتم خرس در ایران باستان». ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، دوره‌ی 12، شماره‌ی 43، صص 153-183.
ستاری، رضا؛ حقیقی، مرضیه. (1393). «نقش توتم در نفی ازدواج با محارم در ایران باستان». زن در فرهنگ و هنر، دوره‌ی 6، شماره‌ی 1، صص 73-94.
سعیدی، سهراب. (1386). افسانه‌های هرمزگان. قم: سلسال.
شاملو، احمد. (1384). قصه‌های کتاب کوچه. تهران: مازیار.
شهبازی، عبدالله. (1366). ایل ناشناخته. تهران: نی.
شهریارنامه. (1377). به کوشش غلامحسین بیگدلی، تهران: پیک فرهنگ.
فرامرزنامه. (1382). به اهتمام مجید سرمدی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
فردوسی، ابوالقاسم. (1394). شاهنامه. ج 1، پیرایش جلال خالقی‌مطلق، تهران: سخن.
ــــــــــــــــــ. (1394). شاهنامه. ج 3، پیرایش جلال خالقی‌مطلق، تهران: سخن.
فروید، زیگموند. (1362). توتم و تابو. ترجمه‌ی ایرج باقرپور، تهران: آسیا.
فریزر، جیمز جورج. (1387). شاخه‌ی زرّین. ترجمه‌ی کاظم فیروزمند، تهران: آگاه.
قائمی، فرزاد؛ یاحقی، محمدجعفر. (1388). «اسب؛ پرتکرارترین نمادینه‌ی جانوری در شاهنامه و نقش آن در تکامل کهن‌الگوی قهرمان». زبان و ادب پارسی، دوره‌ی 13، شماره‌ی 42، صص 9-26.
کریستن‌سن، آرتور. (1377). نمونه‌های نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ افسانه‌ای ایرانیان. ترجمه‌ی ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران: چشمه.
کریستی، آنتونی. (1373). اساطیر چی. ترجمه‌ی باجلان فرخی، تهران: اساطیر.
کزازی، میرجلال‌الدین. (1384). آب و آیینه. تبریز: آیدین.
ــــــــــــــــــــ. (1395). نامه‌ی باستان. ویرایش و گزارش شاهنامه‌ی فردوسی. تهران: سمت.
کزازی، میرجلال‌الدین؛ فرقدانی، کبری. (1386). «توتم در داستان‌های شاهنامه». زبان و ادب، دوره‌ی 8، شماره‌ی 34، صص 85-113.
گریمال، پی‌یر. (1378). فرهنگ اساطیر یونان و روم. ترجمه‌ی احمد بهمنش، تهران: امیرکبیر.
گیلگمش. (1389). برگردان احمد شاملو، تهران: چشمه.
لسترنج، گی. (1364). جغرافیای تاریخی سرزمین خلافت شرقی. ترجمه‌ی محمود عرفان، تهران: علمی و فرهنگی.
مادح، قاسم. (1380). جهانگیرنامه. به کوشش سیدضیاءالدین سجادی، تهران: دانشگاه تهران.
مارزلف، اولریش. (1371). طبقه‌بندی قصه‌های ایرانی. ترجمه‌ی کیکاووس جهانداری، تهران: سروش.
محسنی، مرتضی؛ ولی‌زاده، مریم. (1390). «بن‌مایه‌های توتمیسم در قصه‌های عامیانه‌ی ایران». ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، دوره‌ی 7، شماره‌ی 23، صص 155-180.
مدرسی فاطمه؛ عزتی، الناز. (1391). «مشابهت برخی از اسطوره‌های توتمیک ایرانیان و ترکان». ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، دوره‌ی 8، شماره‌ی 29، صص 53-68.
مستوفی، حمدالله. (1362). تاریخ گزیده. به اهتمام عبدالحسین نوایی، تهران: امیرکبیر.
مک کال، هنریتا. (1379). اسطوره‌های بین‌النهرینی. ترجمه‌ی عباس مخبر، تهران: مرکز.
مینوی خرد. (1380). ترجمه‌ی احمد تفضلی، به کوشش ژاله آموزگار، تهران: توس.
میهن‌دوست، محسن. (1380). پژوهش عمومی فرهنگ عامه. تهران: توس.
نامورمطلق، بهمن. (1387). اسطوره متن هویت‌ساز. تهران: علمی و فرهنگی.
یشت‌ها. (1377). به کوشش ابراهیم پورداوود، تهران: اساطیر. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 311 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 221 |
||
