| تعداد نشریات | 24 |
| تعداد شماره‌ها | 851 |
| تعداد مقالات | 7,575 |
| تعداد مشاهده مقاله | 13,413,784 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 11,580,472 |
پارادوکس مک‌تاگرت: تقریری از چیستی و دلالت آن بر نفی واقعی‌بودن زمان | ||
| فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز | ||
| دوره 21، شماره 80، آبان 1400، صفحه 107-124 اصل مقاله (513.29 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22099/jrt.2021.41144.2506 | ||
| نویسنده | ||
| مهدی گل پرور روزبهانی* | ||
| استادیار گروه معارف و علوم انسانی، دانشگاه صنعتی امیرکبیر (پلی تکنیک تهران) | ||
| چکیده | ||
| هستی و چیستی زمان از مسائل چالش‌برانگیز فلسفه است. مک‌تاگرت، فیلسوف انگلیسیِ فعال در ابتدای سده‌ی بیستم میلادی، زمان را غیرواقعی دانسته است. وی دو چارچوب مفهومی را برساخته: سلسله‌ی آ (با مفاهیم محوری «گذشته»، «حال» و «آینده») و سلسله‌ی ب (با مفاهیم محوری «پیش»، «مقارن» و «پس») و بیان داشته که واقعی‌بودن زمان، متوقف بر تحقق سلسله‌ی آ میان وقایع است. مک‌تاگرت سپس استدلال کرده است که تحقق سلسله‌ی آ مستلزم دور یا تسلسل باطل است. قلب پارادوکس مک‌تاگرت عبارت است از تناقضی که در هریک از مراحل تسلسل یادشده رخ می‌دهد، و چگونگی فهم آن، خودْ محل نزاع است. این مقاله با استفاده از ابزارهای صوری منطق جدید و عملگرهای زمانی، تقریر جدیدی از پارادوکس مک‌تاگرت ارائه می‌کند؛ بدین قرار که فرض واقعی‌بودن سلسله‌ی آ مستلزم وقوع تناقض میان توصیف‌های زمانی متفاوت از واقعه‌ای واحد است. آنگاه تلاش برای رفع آن، به شکل‌گیری تناقض در گزاره‌های موجه با زمان‌های مرکب می‌انجامد، گزاره‌هایی که می‌توان صورت نمادین آن‌ها را با ترکیب چندسطحی از عملگرهای زمانی نشان داد. ترکیب زمانیِ یادشده و نمایش صوری آن را می‌توان تا هر سطح دل‌خواهی ادامه داد. بدین‌ترتیب، سلسله‌ای از تناقض‌ها در صورت‌بندی پارادوکس مک‌تاگرت شکل می‌گیرد که بی‌پایان است. پارادوکس مک‌تاگرت محور بسیاری از مباحث فلسفه‌ی زمان قرار گرفته و حتی محرّک تدوین منطق زمان بوده است. واکنش‌ها به پارادوکس مک‌تاگرت را می‌توان چنین دسته‌بندی کرد: برخی از باورمندان به واقعی‌بودن زمان، شکل‌گیری دور یا تسلسل ادعایی مک‌تاگرت در سلسله‌ی آ را انکار کرده‌اند؛ برخی دیگر از آنان پارادوکس مک‌تاگرت را پذیرفته‌اند، اما تبیینی از زمان را با توسل به سلسله‌ی ب (به جای سلسله آ) ارائه کرده‌اند؛ دسته‌ای دیگر نیز تمامی اجزای استدلال مک‌تاگرت را پذیرفته‌اند و زمان را غیرواقعی دانسته‌اند. حضور فیلسوفانی شاخص در هریک از سه دسته چشمگیر است و مباحث میان آنان حول پارادوکس مک‌تاگرت همچنان ادامه دارد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| پارادوکس؛ مک‌تاگرت؛ زمان؛ سلسله‌ی آ؛ ب؛ منطق جدید | ||
| مراجع | ||
|
۱. انصاری‌مهر، رهام؛ شانظری، جعفر، (1397)، «زمان بدون گذر در فلسفه‌ی صدرا»، فلسفه و کلام اسلامی، دوره‌ی 51، شماره‌ی 1، صص 7–24.
۲. حجتی، سید محمدعلی، (1375)، «ماهیت زمان از دیدگاه فلاسفه‌ی اسلامی و مک‌تاگارت»، مدرس علوم انسانی، شماره‌ی 1، صص 57–73.
۳. شاه‌میر، سعیده؛ حسین‌خانی، علی، (1399)، «نقد استدلال مک‌تاگارت درباب غیرواقعیبودن زمان: استدلال بقوسیان علیه نظریه‌ی خطا»، ذهن، شماره‌ی 81، صص 91–116.
۴. شریعتی، علی، (1375)، ما و اقبال (مجموعه‌آثار 5)، چاپ ششم، تهران: انتشارات الهام.
۵. عبداللهی، محمدعلی؛ فرهانیان، فاطمه، (1390)، «متافیزیک زمان (نقد و بررسی استدلال مک‌تاگارت بر واقعی‌نبودن زمان)»، متافیزیک، شماره‌ی 11 و 12، صص 1–16.
۶. مطهری، مرتضی، (1389)، مجموعه‌آثار، ج 25، تهران: صدرا. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 457 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 431 |
||