| تعداد نشریات | 24 |
| تعداد شماره‌ها | 859 |
| تعداد مقالات | 7,647 |
| تعداد مشاهده مقاله | 13,581,438 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 11,686,780 |
درباره‌ی چند مکان جغرافیایی در شاهنامه (باهله، کارستان، مانوی، وریغ، دوک) | ||
| شعر پژوهی(بوستان ادب) | ||
| مقاله 5، دوره 13، شماره 4 - شماره پیاپی 50، بهمن 1400، صفحه 75-98 اصل مقاله (424.47 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22099/jba.2021.39721.3969 | ||
| نویسندگان | ||
| حمیده پروان1؛ زهرا ریاحی زمین* 2 | ||
| 1دانشگاه شیراز. بخش زبان و ادبیات فارسی | ||
| 2دانشیار دانشگاه شیراز | ||
| چکیده | ||
| درباره‌ی چند مکان جغرافیایی در شاهنامه (باهله، کارستان، مانوی، وریغ، دوک) حمیده پروان* زهرا ریاحی زمین** چکیده بنابر گزارش شاهنامه، هنگامی‌که خسروپرویز در نبرد با بهرام چوبین به روم گریخت، از مناطقی که در شاهنامه، باهله، کارستان و مانوی نامیده شده‌اند، عبور کرد و به شهر وریغ فرود آمد. در این شهر با قیصر روم مکاتبه کرد و پس از دریافت لشکری از رومیان به آذربایجان بازگشت و در دشت دوک با بهرام روبه‌رو شد و او را شکست داد. چون جغرافیانگاران مسلمان اطلاع مبسوطی از مناطق تحت‌تصرف امپراطوری روم نداشته‌اند، نام این مکان‌ها در منابع جغرافیایی دوران اسلامی یا ضبط نشده‌اند یا به نام‌های دیگری ذکر شده‌اند. در این جستار کوشش شده است تا با استناد به منابع معتبر، جایگاه مناطق مزبور و در مواردی نام دیگر آن‌ها مشخص شود. روش تحقیق در انجام این پژوهش تحلیلی- توصیفی با استفاده از منابع کتابخانه‌ای است. در این پژوهش مشخص شد که جایگاه قبیله‌ی باهله در فاصله‌ی شهر هیت تا رقه بوده و منظور از کارستان در شاهنامه شهر مرزی حران است. نام‌های مانوی و وریغ برگرفته از واژه‌ی (Mannuorrha Auyreth) است. جزء اول این نام (Mannu)، مانوی نام دژی در ادسا و (Aureth) اویریت، نام باستانی شهر (Irrite) است که امروزه (Irridu) نامیده می‌شود و میان کرکمیش (قرقمیساء) و حران واقع است و اوریغ و وریغ در شاهنامه تلفظی دیگر از آن است. با توجه به توصیف تئوفیلاکت و فردوسی از محل نبرد روشن شد که دشت دوک نیز در شاهنامه اسمی عام است و به مسیر صعب‌العبور و پرتگاه‌های محل جنگ اشاره دارد. واژه‌های کلیدی: باهله، جغرافیای شاهنامه، دوک، کارستان، مانوی، وریغ. * دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز hparvan@yahoo.com ** دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز riahizamin@gmail.com (نویسنده‌ی مسئول) تاریخ دریافت مقاله: 28/11/99 تاریخ پذیرش مقاله: 17/3/1400 ***نویسندگان مقاله بر خود فرض میدانند مراتب سپاس و قدردانی خود را خدمت استاد فرهیخته زنده یاد جناب آقای دکتر اکبر نحوی که سهم زیادی در تنظیم این مقاله دارند، تقدیم کنند. حق بود ایشان اجازه فرموده بودند نامشان زینتبخش این مقاله باشد. نیز مقاله را به محضر ایشان تقدیم میدارند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| واژه‌های کلیدی: باهله؛ جغرافیای شاهنامه؛ دوک؛ کارستان؛ مانوی؛ وریغ | ||
|
سایر فایل های مرتبط با مقاله
|
||
| مراجع | ||
|
آیدنلو، سجاد. (1389). «مافرخان، نام‌مکانی در شاهنامه». نامه‌ی فرهنگستان، شمارهی 42، صص82-86.
اصلانی، فرهاد و پورتقی، معصومه. (1398). هفت اقلیم، فرهنگ جغرافیایی شاهنامه. تهران: نگاه معاصر.
پروکوپیوس. (1365). جنگ‌های ایران روم. ترجمه‌ی محمد سعیدی، تهران: علمی و فرهنگی.
پزشک، منوچهر، (1367). «باهله». دایرهالمعارف بزرگ اسلامی، ج11، تهران: مرکز دایرهالمعارف بزرگ اسلامی.
پیگولوسکایا، نینا ویکتورنا. (1372). شهرهای ایران در روزگار پارتیان و ساسانیان. ترجمه‌ی عنایت‌الله رضا، تهران: علمی و فرهنگی.
تبریزی، محمد حسین‌بن‌خلف. (1361). برهان قاطع. به‌تصحیح محمد معین، تهران: امیرکبیر.
خاراکسی، ایسیدور. (1387). منزلگا‌های اشکانی. ترجمه و تحقیق علی‌اصغر میرزایی، تهران: ماهی.
خطیبی، ابوالفضل. (1389). «اندیوشهر، سورستان، گندی‌شاپور، سوراب». چون من در این دیار؛ جشن‌نامه‌ی استاد رضا انزابی‌نژاد، به کوشش محمدرضا راشد محصل و همکاران، تهران: سخن، صص169-180.
دولت‌آبادی، هوشنگ. (1368). «سودای گشودن مازندران». آینده، شمارهی 3-5، صص238-249.
دینوری، احمدبن‌داود. (1371). اخبار الطوال. ترجمه‌ی محمود مهدوی دامغانی، تهران: نی.
رویدادنامه. (1398). ویرایش و ترجمه از سریانی و تفسیر نصیرالکعبی، ترجمه‌ی صمد ملکی، تهران: شفیعی.
سیدی فرخد، مهدی. (1399). فرهنگ‌های جغرافیایی تاریخی شاهنامه. تهران: نی.
الشاهنامه. (1932). ترجمه‌ی ابوالفتح‌بن‌علی البنداری، به تصحیح عبدالوهاب عزام، قاهره: دارالکتب.
شهیدی مازندرانی، حسین. (1377). فرهنگ شاهنامه، نام‌کسان و جای‌ها. تهران: بنیاد نیشابور.
ضیاءپور، جلیل. (1356). «مازندران فردوسی کجاست؟». شاهنامه‌شناسی، تهران، صص 356- 366.
طبری، محمد‌‌بن‌جریر. (1362). تاریخ الرسل و الملوک. ترجمه‌ی ابوالقاسم پاینده، ج2، تهران: اساطیر
ـــــــــــــــــــــ. (1378). تاریخنامه طبری. ج2، ترجمه‌ی محمد بن محمد بلعمی، به تصحیح محمد روشن، تهران: سروش.
فردوسی، ابوالقاسم. (1393). شاهنامه. ج1، 8، 11، به‌کوشش جلال خالقی مطلق، تهران: مرکز دایرهالمعارف اسلامی.
قربانی، خاور و زمردی، حمیرا. (1396). جغرافیای جامع شاهنامه‌ی فردوسی. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
کاسکل. و (1373). باهله. دانشنامه جهان اسلام. ج1، تهران: بنیاد دائره المعارف اسلامی.
کحاله، عمربن‌رضا. (1994). معجم القبائل العرب القدیمه و الحدیثه. ج1، بیروت: موسسه الرساله.
کیا، صادق. (1353). شاهنامه و مازندران. تهران: چاپخانه‌ی تمدن.
گروه مؤلفان. (1382). فرهنگ واژگان تبری. ج2، زیر نظر جهانگیر اشرفی، تهران: احیاء کتاب.
ماکسمیوک، کاتاژینا. (1397). جغرافیای جنگ‌های ایران و روم. ترجمه‌ی پرویز حسین طلایی، تهران: امیرکبیر.
مدی، ارژنگ. (1369). «سخنی پیرامون جغرافیای اساطیری و حماسی». فرهنگ، شمارهی 7، صص295-302.
مینورسکی، ولادمیرفئودوروویچ. (1379). نام‌های جغرافیایی و ریشه‌های تاریخی آن‌ها در آتروپاتن (ماد). ترجمه‌ی رقیه بهزادی، تهران: پژوهنده.
نفیسی، سعید. (1388). تاریخ تمدن ایران ساسانی. تهران: پارسه.
نولدکه، تئودور. (بی‌تا). تاریخ ایرانیان و عرب‌ها در زمان ساسانیان. ترجمه‌ی عباس زریاب‌خویی. تهران: سلسله انتشارات انجمن آثار علمی.
وداد، فرهاد. (1389). «مای و مرغ؛ میدان جنگ میان خاقان چین و هپتالیان». دریچه؛ ویژه‌نامه‌ی سرایش شاهنامه، شمارهی پاییز و زمستان، صص 129-134.
ویدن‌گرن، گئو. (1397). رویارویی فرهنگی ایرانیان و سامیان در روزگار پارتیان. ترجمه‌ی بهار مختاریان، تهران: آگه.
یاحقی، محمدجعفر. (1391). «دوجای‌نام ناشناخته در شاهنامه». جستارهای ادبی، شمارهی 179، صص2-17.
یاقوت حموی، (1995). معجم‌البلدان. بیروت: دار صادر.
Bosworth. C.E. (2003). HARRAN. Encyclopaedia Iranica, Vol. XII, Fasc. 1, pp. 13-14
Bryce,Trevor (2009). The Routledge Handbook Of The Peoples And Places Of Ancient Western Asia, London And New York: Routledge.
Hening, W.B. (1939), The Great Inscription of Sapur I, Bulletin of the School of Oriental Studies, University Of London. Vol.9, No.4.
Monchizadeh, Davud,(1975). Topographisch-historische studien zum iranischen nationalepos,Wiesbaden: Abhandlungen fur die kunde des morgenlandes.
The World of the Aramaens I (2001) . Biblical studies in Honour of Paul-Eugéne Dion, Edited by P.M Michéle Daviau, John W. Wevers and Michael Weigl. Journal for the study of the old Testament .England.
Whitby, micheal and Whitby, marry (1986). The History Of Theophylact Simocatta: An English Translation Whit Introduction And Notes, Oxford: Oxford university press. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 761 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 440 |
||
