| تعداد نشریات | 24 |
| تعداد شماره‌ها | 852 |
| تعداد مقالات | 7,575 |
| تعداد مشاهده مقاله | 13,420,792 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 11,583,425 |
بررسی و تحلیل ردپای چشم رنگی یا غیرسیاه در ادبیات فارسی | ||
| شعر پژوهی(بوستان ادب) | ||
| مقاله 10، دوره 13، شماره 3 - شماره پیاپی 49، آذر 1400، صفحه 233-260 اصل مقاله (390.02 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22099/jba.2020.37239.3763 | ||
| نویسنده | ||
| محمدحسین کرمی* | ||
| دانشگاه شیراز | ||
| چکیده | ||
| چکیده یکی از مهم‌ترین عناصر زیبایی‌شناسی در شعر کهن‌سال فارسی نوع نگاه به بدن است. شاید بتوان چشم را مهم‌ترین عنصر زیبایی در شعر فارسی دانست، به‌طوری‌که نمی‌شود از زیبایی آدمی سخن گفت و از چشم نام نبرد. بدیهی است که یکی از مهم‌ترین عوامل زیبایی چشم انسان، رنگ آن است. ضمن بررسی و جست‌وجوی فراوان در پهنه‌ی چشمگیر ادبیات و به‌ویژه شعر فارسی، متوجه می‌شویم که تا قرن یازدهم هجری رنگ چشم خوب‌رویان همواره سیاه و به‌ندرت سبز، آبی یا قهو‌ه‌ای است و رنگ موها نیز تقریباً همه‌جا سیاه است و خیلی کم به مواردی از موی زرد، طلایی یا قرمز اشاره شده. ماهیت این پژوهش نگرشی زمانمند (chronological) را می‌طلبد؛ زیرا نگرش به چشم به‌عنوان یکی از مهم‌ترین عناصر زیبایی‌شناسی سنتی و تغییر نگرش در آن، بیش از همه تابع زمان و تحولات ناشی از آن بوده است؛ بنابراین سعی شده این موضوع با ترتیب تاریخی در شعر فارسی بررسی شود و با دقت و وسواس ردپای چشم غیرسیاه در شعر فارسی گرفته و مهم‌ترین مواردی که در شعر شاعران بزرگ آمده است، تا حد امکان استخراج شود. برداشت از متون دینی و به‌ویژه قرآن کریم و تفاسیر در تعیین معیارهای زیبایی و نوع نگاه به چشم بسیار مؤثر بوده است. علاوه‌براین بررسی دقیق نشان می‌دهد که: اولاً تا قرن یازدهم هجری یا از چشم رنگی یعنی سبز، کبود و فیروز‌ه‌ای ذکری نشده یا از همان تعداد اندکی که ذکر شده، به‌جز سه مورد در ناحیه‌ی آذربایجان همگی بار منفی دارد؛ یعنی برای توصیف چشم دشمنان یا خوک، دیو و اژدها به کار رفته است. ثانیاً، دلایل متعددی چون تفسیر متون دینی، جغرافیا و توجه شاعران به عناصر غالب در شعر و تجربه‌های شخصی در بی‌توجهی و یا نگاه منفی به چشم رنگی مؤثر بوده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| واژه‌های کلیدی: چشم سیاه؛ چشم کبود؛ چشم آبی؛ زرقا؛ چشم نیلوفری؛ چشم رنگی | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم. (۱۳۷۶). ترجمه‌ی بهاءالدین خرمشاهی، تهران: جامی- نیلوفر.
آقاباباخانی خوزانی، زهرا. (1389). «اقلیم‌‌های زیبا خیز شعر فارسی». پژوهش‌‌های زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان، سال46 ، صص34-21
اسدی طوسی، ابونصر علی بن احمد. (بی‌تا). گرشاسب نامه. به کوشش حبیب یغمایی، بی‌جا.
انوری ابیوردی، محمد‌بن‌محمد. (۱۳۶۴). دیوان اشعار. به اهتمام محمدتقی مدرس رضوی، تهران: علمی و فرهنگی.
بیدل دهلوی، عبدالقادر. (۱۳۸۶). دیوان بیدل دهلوی. به تصحیح اکبر بهداروند، تهران: نگاه.
جامی، نورالدین عبدالرحمان. (۱۳۷۸). سلسله الذهب. تحقیق و تصحیح جابلقا داد علیشاه و دیگران، تهران: میراث مکتوب.
حافظ شیرازی، شمس‌الدین محمد. (۱۳۶۷). دیوان حافظ. قزوینی- غنی، به اهتمام ع جربزه‌دار، تهران: انتشارات اساطیر.
خاقانی شروانی، بدیل ابن علی. (۱۳۵۷). دیوان اشعار. به تصحیح ضیاءالدین سجادی، تهران: زوار.
خلیل شروانی، جمال‌الدین. (۱۳۶۶). نزهه المجالس. به تصحیح محمدامین ریاحی، تهران: زوار.
خواجوی کرمانی، کمال‌االدین محمود. (۱۳۷۴). دیوان اشعار. به اهتمام و تصحیح احمد سهیلی خوانساری، تهران: پاژنگ.
رودکی سمرقندی، ابوعبدالله جعفر. (1387). دیوان اشعار رودکی. به کوشش نصرالله امامی، تهران: مؤسسه‌ی مطالعات و تحقیقات.
رهی معیری، محمدحسن. (۱۳۷۰). سایه عمر. تهران: زوار.
زرقانی، مهدی و همکاران. (1398). تاریخ بدن در ادبیات فارسی. تهران: سخن.
سلمان ساوجی، جمال‌الدین. (1389). کلیات سلمان ساوجی. به تصحیح عباسعلی وفایی، تهران: سخن.
سعدی شیرازی، مصلح‌بن‌عبدالله. (۱۳۸۹). کلیات سعدی. تصحیح بهاءالدین خرمشاهی، تهران: انتشارات دوستان.
سنایی غزنوی، ابوالمجد. (بی‌تا). دیوان اشعار. به کوشش محمدتقی مدرس رضوی، تهران: سنایی.
سیالکوتی، مل وارسته. (۱۳۸۰). مصطلحات الشعرا. به تصحیح سیروس شمیسا، تهران: فردوس.
صائب تبریزی، میرزامحمدعلی. (۱۳۶۷). دیوان صائب. 6 جلد، به کوشش محمد قهرمان، تهران: علمی و فرهنگی.
طباطبایی، علامه سیدمحمد. (۱۳۶۳). تفسیر المیزان. ج ۱۴، تهران: امیرکبیر.
عطارنیشابوری، فریدالدین. (۱۳۶۰). دیوان عطار. به تصحیح تقی تفضلی، تهران: علمی و فرهنگی.
عنصری بلخی، ابوالقاسم. (۱۳۶۳). دیوان عنصری. به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران: کتابخانه سنایی.
فرخی سیستانی، ابوالحسن علی‌بن‌جولوغ سیستانی. (۱۳۶۳). دیوان اشعار. به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران: زوار.
فردوسی، ابوالقاسم. (1971). شاهنامه‌ی فردوسی. تصحیح م. ن. عثمانوف، زیرنظر ع. نوشین، تهران: چاپ مسکو.
قطران تبریزی، شرف‌الزمان حکیم ابومنصور. (1362). دیوان اشعار. چاپ شده از روی نسخه محمد نخجوانی، تهران: ققنوس.
قزوینی، زکریا ابن محمد. (۱۳۷۳). آثار البلاد و اخبارالعباد. ترجمه‌ی با اضافات جهانگیر میرزا قاجار، تصحیح و تکمیل میرهاشم محدث، تهران: امیرکبیر.
کسایی مروزی، ابوالحسن. (۱۳۹۶). دیوان کسایی. محمدباقر نجف‌زاده بارفروش، تهران: زوار.
کمال‌الدین، اسماعیل‌بن‌محمدبن‌عبدالرزاق اصفهانی. (۱۳۹۶). دیوان اشعار. به اهتمام حسین بحرالعلومی- مهدی میرزایی، تهران: انتشارات سنایی.
کمال خجندی، کمال‌الدین مسعود. (1337). دیوان کمال خجندی. تصحیح عزیز دولت‌آبادی، تبریز: کتابفروشی تهران.
لسانی‌شیرازی، وجیه‌الدین. (۱۳۹۲) دیوان اشعار. تصحیح محمدحسین کرمی، شیراز: دانشگاه شیراز.
محتشم کاشانی، کمال‌الدین علی. (۱۳۷۰). دیوان اشعار. به کوشش مهرعلی گرگانی، تهران: کتابخانه سنایی.
مشیری، فریدون. (1347). مجموعه شعر ابر و کوچه. تهران: نیل.
مصدق، حمید. (1357). دو منظومه. تهران: امیرکبیر.
منزوی، حسین. (1399). مجموعه اشعار. به کوشش محمد فتحی، تهران: نگاه.
مولوی، جلال‌الدین محمد. (۱۳۵۳). غزلیات شمس. با مقدمه بدیع‌الزمان فروزانفر، به تصحیح م. درویش، تهران: جاویدان.
مولوی، جلال‌الدین محمد. (۱۳۶۵). مثنوی معنوی. به تصحیح نیکلسون، تهران: انتشارات
مولا.
میبدی، رشیدالدین. (۱۳۷۶). کشف‌الاسرار و عده‌الابرار. به سعی و اهتمام علی‌اصغر حکمت، تهران: امیرکبیر.
ناصرخسرو، ابومعین. (۱۳۳۹ ). دیوان اشعار. تصحیح نصرالله تقوی، به کوشش مهدی سهیلی، چاپخانه گیلان.
نظامی‌گنجوی، الیاس‌بن‌یوسف. (بی‌تا). شرفنامه. به تصحیح حسن وحید دستگردی، تهران: علمی.
وطواط، رشیدالدین. (1339). دیوان. تصحیحی سعید نفیسی، تهران: کتابخانه بارانی. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 555 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 396 |
||