| تعداد نشریات | 24 |
| تعداد شماره‌ها | 851 |
| تعداد مقالات | 7,575 |
| تعداد مشاهده مقاله | 13,413,699 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 11,580,435 |
واکاوی در سه رنگزای سکاهن، بهرمان و عنبر با تکیه بر شعر فارسی (قرن چهارم تا هشتم هجریقمری) | ||
| شعر پژوهی(بوستان ادب) | ||
| مقاله 5، دوره 12، شماره 2 - شماره پیاپی 44، شهریور 1399، صفحه 118-140 اصل مقاله (416.9 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22099/jba.2019.31344.3192 | ||
| نویسندگان | ||
| فاطمه سلحشور1؛ عطامحمد رادمنش* 2؛ یاسر حمزوی3؛ محبوبه خراسانی4 | ||
| 1دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی ، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران. | ||
| 2استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران. | ||
| 3استادیار، گروه مرمت و باستان سنجی، دانشکدۀ هنرهای کاربردی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران. | ||
| 4دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی ، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران. | ||
| چکیده | ||
| رنگزاها مواد طبیعی یا مصنوعی رنگینی هستند که از دورهی غارنشینی تاکنون، انسان از آنها برای رنگآمیزی محیط و اشیای پیرامون خود بهره گرفته است. بهنظرمی‌رسد، تعدادی از رنگزاهایی که در ایران کهن استفاده میشدهاند، در گذر زمان به فراموشی سپرده شده یا تغییر نام دادهاند و اکنون بعضی از آنها در جوامع علمی با واژههای دخیل از سایر زبانها، استفاده میشوند و تا کنون نیز منبعی که در آن، تمام رنگزاهای ایرانی بهطورمستقل معرفی و بررسی شده باشد، دیده نشده است. ازآنجاییکه شناخت کامل رنگزاهای ایرانی و واژگان مربوط به آنها، ضرورتی علمی و عاجل است و با توجه به اینکه شاعران از رنگزاها بهوفور در شعر خود بهره گرفته‌اند، از متون نظم فارسی کهن میتوان در حوزهی بازیابی بخشهایی از علوم مربوط به رنگزاها اطلاعات مفیدی گردآوری نمود که از مهمترین اهداف این پژوهش است. در این مقاله با بررسی دیوان‌های شاعران از قرن چهارم تا هشتم هجریقمری، به بازشناخت سه رنگزای طبیعی فراموششده یا تغییر نامداده در ایران کهن پرداخته شده است؛ دستیابی به رنگزاهایی مانند سکاهن، بهرمان یا عصفر و عنبر حاصل این پژوهش است. نتیجهی این پژوهش از یکسو میتواند راهگشای تفسیر صحیح بیتهایی باشد که رنگزاها و مضمونهایشان در آنها حضور دارند و از سوی دیگر، گوشهای از رنگزاهای فراموششدهی کهن ایرانی براساس شعر فارسی را معرفی کند. اطلاعات فنی استخراجشده از شعر فارسی در حوزهی رنگزاها نیز میتواند مورد استفادهی پژوهشگران حوزههای مختلف علوم مرتبط با آن، مانند پژوهش هنر، مرمت آثار تاریخی، باستان سنجی و صنایع قرارگیرد. واژههای کلیدی: ط رنگزاها مواد طبیعی یا مصنوعی رنگینی هستند که از دورهی غارنشینی تاکنون، انسان از آنها برای رنگآمیزی محیط و اشیای پیرامون خود بهره گرفته است. بهنظرمی‌رسد، تعدادی از رنگزاهایی که در ایران کهن استفاده میشدهاند، در گذر زمان به فراموشی سپرده شده یا تغییر نام دادهاند و اکنون بعضی از آنها در جوامع علمی با واژههای دخیل از سایر زبانها، استفاده میشوند و تا کنون نیز منبعی که در آن، تمام رنگزاهای ایرانی بهطورمستقل معرفی و بررسی شده باشد، دیده نشده است. ازآنجاییکه شناخت کامل رنگزاهای ایرانی و واژگان مربوط به آنها، ضرورتی علمی و عاجل است و با توجه به اینکه شاعران از رنگزاها بهوفور در شعر خود بهره گرفته‌اند، از متون نظم فارسی کهن میتوان در حوزهی بازیابی بخشهایی از علوم مربوط به رنگزاها اطلاعات مفیدی گردآوری نمود که از مهمترین اهداف این پژوهش است. در این مقاله با بررسی دیوان‌های شاعران از قرن چهارم تا هشتم هجریقمری، به بازشناخت سه رنگزای طبیعی فراموششده یا تغییر نامداده در ایران کهن پرداخته شده است؛ دستیابی به رنگزاهایی مانند سکاهن، بهرمان یا عصفر و عنبر حاصل این پژوهش است. نتیجهی این پژوهش از یکسو میتواند راهگشای تفسیر صحیح بیتهایی باشد که رنگزاها و مضمونهایشان در آنها حضور دارند و از سوی دیگر، گوشهای از رنگزاهای فراموششدهی کهن ایرانی براساس شعر فارسی را معرفی کند. اطلاعات فنی استخراجشده از شعر فارسی در حوزهی رنگزاها نیز میتواند مورد استفادهی پژوهشگران حوزههای مختلف علوم مرتبط با آن، مانند پژوهش هنر، مرمت آثار تاریخی، باستان سنجی و صنایع قرارگیرد. واژههای کلیدی: | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| بهرمان؛ رنگزاها؛ سکاهن؛ شعر فارسی؛ عنبر | ||
| مراجع | ||
|
آزادیبویاغچی و همکاران. (1396). «بررسی اوزان سنتی بهکاررفته در دستورالعمل‌های ساخت مرکب در رساله‌های خوشنویسی». گنجینهی اسناد، سال27، صص 88-102. آملی، شمسالدینمحمدبن محمود. (1381). نفایسالفنون فی عرایسالعیون. ج3، به تصحیح ابوالحسن شعرانی، تهران: اسلامیه. آنندراج، محمدپادشاه متخلص به شاد. (1336). فرهنگ آنندراج. زیر نظر محمد دبیرسیاقی، تهران: خیام. ابنسینا. (1389). قانون. ترجمهی عبدالرحمن شرفکندی، ج5، تهران: سروش. استعلامی، محمد. (1387). نقد و شرح قصاید خاقانی. براساس تقریرات استاد بدیعالزمان فروزانفر. ج2، تهران: زوّار. اعظمخان، حکیممحمد. (1313). محیط اعظم. ج3، چاپ هندوستان. افشارسیستانی، ایرج. (1377). پزشکی سنتی مردم ایران. ج1، تهران: روزنه. امیر معزی، امیرالشعرا محمدبنعبدالملک نیشابوری.(1318). دیوان امیر معزی. به اهتمام عباس اقبال، تهران: کتابفروشی اسلامیه. امیری، داود. (1387). رنگرزی طبیعی و استخراج رنگدانه از گیاه اسپرک. تهران: شباهنگ. انوری، حسن. (1381). فرهنگ بزرگ سخن. ج 5، تهران: سخن. برهان خلف تبریزى، محمدحسین. (1380). فرهنگ فارسى برهان قاطع. تهران: نیما. بهار، مهرداد.(1385). بندهش. تهران: توس. تفلیسی، حبیشبنابراهیم. (1336). «رسالهی بیانالصناعات». فرهنگ ایرانزمین، شمارهی 5، صص279-457. جتتنز، رادرفورد؛ استات، جی.ال. (1378). فرهنگ فشردهی رنگدانه‌های هنری. حمید فرهمند بروجنی، اصفهان: گلدسته. جهانشاهیافشار، ویکتوریا. (1375). فرآیند و روش‌های رنگرزی الیاف با مواد طبیعی. تهران: دانشگاه هنر. حاجی، امینالدین. (1395). رنگزاهای طبیعی: علم و فناوری. بیرجند: دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند. حسینىطبیب، محمدمؤمن. (1378). تحفهی حکیم مؤمن. تهران: افست مصطفوى. خاقانی، بدیلبنعلی. (1382). دیوان خاقانی شروانی. تصحیح ضیاالدین سجادی، تهران: زوار. خوشحالدستجردی، طاهره. (1382). «بازتاب مفهوم قرآنی صبر در آثار عطار نیشابوری». مجلهی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، شمارهی32 و 33، صص 73-102. دمیری، کمالالدین. (1395). خواصالحیوان.(ترجمهی حیاتالحیوان)، ترجمهی خواجه محمدتقی تبریزی، مصحح فاطمه مهری، تهران: مرکز نشر دانشگاهی. دهخدا، علیاکبر. (1339). لغتنامهی دهخدا. زیر نظر محمد معین، تهران: چاپ سیروس. دین، جنی. (1385). رنگ وحشی. ترجمهی کورش کریمشاهی، تهران: مرکز ملی فرش ایران. رضازادهشفق، صادق. (1320). فرهنگ شاهنامه. به کوشش مصطفی شهابی، تهران: انجمن آثار ملی. زاوش، محمد. (1348). کانیشناسی در ایران قدیم. تهران: چاپخانهی خرمی. زمردیان، رضا. (1373). فرهنگ واژههای دخیل اروپایی در فارسی(همراه با ریشهی هر واژه). مشهد: آستان قدس رضوی. سرورى، محمدقاسم بن حاجىمحمد. (1338). فرهنگ مجمعالفرس. ج2، تهران: علمی. سنایی، مجدودبنآدم. (1388). دیوان سنایی غزنوی. به اهتمام محمدتقی مدرسرضوی، تهران: سنایی. شفیعیکدکنی، محمدرضا .(1388). تازیانههای سلوک. نقد و تحلیل چند قصیده از حکیم سنایی، تهران: آگاه شکری، لطفالله. (1395). رنگزاهای طبیعی. تهران: شمال پایدار. شیمل، آنهماری؛ پرسیلا، ساسک.(1382). «ارزش رنگ در هنر و ادبیات ایران». نامهی انجمن، ترجمهی مریم احمدی، شمارهی12، صص40-58. طلایی، حسن. (1387). عصر آهن ایران. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها(سمت)، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی. عضدالدوله، جمالالدین حسینبنفخرالدین حسن اینجویشیرازی. (1351). فرهنگ جهانگیری. مشهد: دانشگاه مشهد. عطار نیشابوری. (1386). مصیبتنامه. تصحیح محمدرضا شفیعیکدکنی، تهران: سخن. عقیلىعلوىشیرازى، سیدمحمدحسین بن محمد‌هادى.(1260 ه.ق). مخزنالأدویه:دائرهالمعارف خوردنیها و داروهاى پزشکى سنتى ایران( طبع قدیم). مصححان: احمد کبیر، عجیب احمد، مولوى غلامحسین، مولوى قنبرعلى. کلکته- هندوستان. عقیلىعلوى خراسانیشیرازى، سیدمحمدحسین. (1349). قرابادین کبیر. تهران: محمودى. عمید، حسن. (1342). فرهنگ عمید. تهران: به سرمایهی کتابخانهی ابنسینا. فردوسی، ابوالقاسم. (1388). شاهنامهی فردوسی. به کوشش سعید حمیدیان، تهران: قطره. قاآنی. (1336). دیوان حکیم قاآنی‌شیرازی. تصحیح محمدجعفر محجوب، تهران: امیرکبیر. قلیچخانی، حمیدرضا. (1373). رسالاتی در خوشنویسی و هنرهای وابسته. تهران: روزنه. ــــــــــــــــــــ. (1392). زرافشان: فرهنگ اصطلاحات و ترکیبات خوشنویسی، کتابآرایی و نسخهپردازی در شعر. تهران: فرهنگ معاصر. کزازی، میرجلالالدین. (1379). نامهی باستان: ویرایش و گزارش شاهنامهی فردوسی. ج3 و4، تهران: سمت. ــــــــــــــــــــ. (1385). گزارش دشواریهای دیوان خاقانی: بیتها و تعبیرهای پیچیده، واژهشناسی، نکتههای ادبی و هنری. تهران: مرکز. گلشنی، اکرم. (1391). طب و مضامین طبی و بازتاب آن در ادب فارسی. تهران: سخن. ماهیار، عباس. (1388). مالک ملک سخن: شرح قصاید خاقانی. تهران: سخن. مایلهروی، نجیب. (1372). کتابآرایی در تمدن اسلامی. مشهد: آستان قدسرضوی. مختاری غزنوی، عمربنعثمان. (1388). دیوان عثمان مختاری. به اهتمام جلالالدین همایی، تهران: علمی و فرهنگی. مصاحب، غلامحسین. (1381). دایرهالمعارف فارسی. تهران: امیرکبیر. معین، محمد. (1376). فرهنگ فارسی. تهران: امیرکبیر. ملاعبدالرشید تتوی. (1872م). فرهنگ رشیدی. ج2، چاپ کلکته. منوچهریدامغانی. (1338). دیوان منوچهری دامغانی. به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران: کتابفروشی زوار. مولوی، جلالالدین محمدبنمحمد. (1378). کلیات دیوان شمس. مطابق نسخهی تصحیحشدهی بدیعالزمان فروزانفر، ج1، تهران: بهزاد. ناصرخسرو قبادیانی. (1357). دیوان حکیم ناصرخسرو قبادیانی. ج1، به اهتمام مجتبی مینوی و مهدی محقق، تهران: مؤسسهی مطالعات اسلامی، شعبهی تهران دانشگاه مکگیل. نفیسى، میرزا علىاکبر. (1343). فرهنگ نفیسى. تهران: خیام. نظامیگنجوی. (1316). شرفنامه. با حواشی و شرح لغات و ابیات و مقابله با سی نسخهی کهنسال، تصحیح حسن وحیددستگردی، تهران: مطبعهی ارمغان. نورانى، مصطفى. (1384) دائرهالمعارف بزرگ طب اسلامى. ج2، قم: ارمغان یوسف. نوشین، عبدالحسین. (1386). واژهنامک(فرهنگواژههای دشوار شاهنامه). تهران: معین. هدایت، رضاقلى بن محمد‌هادى. (1288 ه.ق). فرهنگ انجمنآراى ناصرى. تهران: کتابفروشى اسلامیه. Eastaugh, Nicholas, Walsh. valentine, Chaplin. Tracey, Siddall Ruth .(2008). pigment compendium A dictionary and optical microscopy of historical pigments: Elsevier Ltd.
Cornell.RM, Schwetmann.U.(2003). The iron oxides: structure , properties, reactions, occurrences and uses, Wiley.
Gettens. R.J, Stout. G.L.(1942). Painting Materials: A Short Encyclopedia. New York, Dover Publications
Rajasekharan Nair.j, Devika Pillai, Sophia M Joseph, Prya V Senan & PM Sherief. (2011).” cephalopod research and bioactive substances” Indian journal of Geo-Marine sciences, vol40(1):pp 13-27
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 812 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 450 |
||