| تعداد نشریات | 24 |
| تعداد شماره‌ها | 867 |
| تعداد مقالات | 7,777 |
| تعداد مشاهده مقاله | 13,962,363 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 11,966,060 |
از کتابت تا وزارت (بررسی اهمیت و نفوذ کاتبان و دبیران در تمدن اسلامی) | ||
| شعر پژوهی(بوستان ادب) | ||
| مقاله 7، دوره 2، شماره 1، خرداد 1389، صفحه 157-172 اصل مقاله (134.77 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22099/jba.2012.333 | ||
| نویسندگان | ||
| جمشید مظاهری؛ محمدرضا نصر اصفهانی؛ علی اکبر احمدی دارانی* | ||
| دانشگاه اصفهان | ||
| چکیده | ||
| از کتابت تا وزارت (بررسی اهمیت و نفوذ کاتبان و دبیران در تمدن اسلامی) دکتر جمشید مظاهری* دکتر محمدرضا نصر اصفهانی** علی‌اکبر احمدی دارانی*** دانشگاه اصفهان چکیده ضرورت اداره و ثبت و ضبط اموال، خلیفه‌ی دو‌م را واداشت تا به پیشنهاد یکی از مرزبانان ایرانی، «دیوان» را پدید آورد. با شکل‌گیری چنین نهاد اداری، گروهی با تکیه بر سواد خواندن و نوشتن و دانستن حساب، در نظام‌های حکومتی آن روزگار پدید آمدند که کاتب، منشی و دبیر خوانده می‌شدند. ساده‌ترین شکل راه‌یابی آنان به دستگاه‌های حکومتی، برای نگارش نامه‌ها یا استنساخ کتاب‌ها در شبکه‌های نسخه‌نویسی بود یا این‌که در شکل‌های دیگر، با تسلط بر زبان فارسی و عربی، توانایی ترجمه و نگارش نامه‌ها را به هر دو صورت کسب می‌کردند. اگر ذوقی داشتند، شعری هم می‌سروند و اگر در کسب فضایل کوتاهی نمی‌کردند، چه بسا توانایی تألیف کتابی را هم می‌یافتند و ممکن بود با گذشت زمان، صلاحیت آن‌که طرف مشورت پادشاه قرار بگیرند، برایشان پدید می‌آمد. این گروه به علت آگاهی از رابطه‌های آشکار و پنهانی که در میان ارکانِ حکومتی وجود داشت، نفوذ فراوانی در حکومت‌ها می‌یافتند. تمام این‌ها مراحلی بود تا کاتب یا دبیری راه خود را برای رسیدن به مقام وزارت هموار کند؛ چرا که راه رسیدن به وزارت از کتابت و دبیری می‌گذشت. * استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی ** استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی *** دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی دریافت مقاله: 27/01/1386 پذیرش مقاله: 05/12/1388 | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| دیوان . کاتب. دبیر . کتابت . دبیری . شاعری . وزارت | ||
| مراجع | ||
|
ابن الطقطقی،محمد بن علی.(0531).تاریخ فخری.ترجمه ی محمد وحید گلپایگانی، تهران،بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
افشار،ایرج(4831).فهرست مقالات فارسی.تهران:شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
اقبال،عباس.(8331).وزارت در عهد سلاطین بزرگ سلجوقی.به کوشش محمد تقی دانش پژوه و یحیی ذکاء،تهران:دانشگاه تهران.
انوری،حسن.(3731).اصطلاحات دیوانی دوره ی غزنوی و سلجوقی.تهران:سخن.
بارتولد،واسیلی ولادیمیروویچ.(6631).ترکستان نامه.ترجمه ی کریم کشاورز،تهران: آگاه.
باسورث،کلیفورد ادموند.(9431).سلسله های اسلامی.ترجمه ی فریدون بدره ای، تهران:بنیاد فرهنگ ایران.
بوسه،هریبرت.(7631).پژوهشی در تشکیلات دیوان اسلامی.ترجمه ی غلام رضا ورهرام،تهران:مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
بهاء الدین بغدادی،محمد بن مؤید.(5131).التوسل الی الترسل،تصحیح احمد بهمنیار، تهران:شرکت سهامی چاپ.
تاریخ سیستان.(1831).به تصحیح ملک الشعرا بهار،تهران:معین.
تنکابنی،حمید.(3831).درآمدی بر دیوانسالاری در ایران.تهران:علمی و فرهنگی.
خاقانی،بدیل بن علی.(3731).دیوان.تهران:زوار.
خطیبی،حسین.(5731).فن نثر در ادب پارسی.تهران:زوار.
خیام،عمر بن ابراهیم.(5831).نوروزنامه.تصحیح و تحشیه ی مجتبی مینوی،تهران: اساطیر.
رادفر،ابو القاسم.(2831).انشانویسی در شبه قاره.فصلنامه پژوهش های ادبی،1، 15-46.
شهید ثانی،زین الدین بن علی.(5141 هـ-4731 ش).منیه المرید فی ا دب المفید و المستفید.المحقق رضا المختاری،قم:مکتب الأعلام الإسلامی.
صابی،ابی الحسن الهال بن المحسن.(8591).الوزراء او تحفه الامرا فی تاریخ الوزراء. تحقیق عبد الستار احمد فراج دار احیاء الکتب العربیه،عیسی البابی و شرکاء.
صفا،ذبیح اللّه.(0731).تاریخ ادبیات در ایران.تهران:فردوس.
عقیلی،حاجی بن نظام.(4631).آثار الوزراء.به تصحیح و تعلیق میرجلال الدین حسینی ارموی«محدث»،تهران:اطلاعات.
عنصر المعالی،کیکاوس بن اسکندر.(8731).قابوسنامه.به اهتمام و تصحیح غلامحسین یوسفی،تهران،علمی و فرهنگی.
عوفی،محمد بن محمد.(1631).تذکره لباب الالباب.به سعی و اهتمام ادوارد براون،با مقدمه و تعلیقات علامه محمد قزوینی،تهران:کتابفروشی فخر رازی.
کتانی،عبد الحی.(8431).نظام اداری مسلمانان در صدر اسلام.ترجمه ی علیرضا ذکاوتی قره گوزلو،تهران:پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها(سمت).
گاور،آلرتین.(7631).تاریخ خط.ترجمه ی عباس مخبر و کورش صفوی،تهران:نشر مرکز.
مایل هروی،نجیب.(2731).کتاب آرایی در تمدن اسلامی.مشهد:بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی.
متز،آدام.(2631).تمدن اسلامی در قرن چهارم.ترجمه ی علیرضا ذکاوتی قراگوزلو، تهران:امیرکبیر.
محمدی،محمد.(4731).فرهنگ ایرانی پیش از اسلام و آثار آن در تمدن اسلامی و ادبیات عربی.تهران:توس.
منتجب الدین بدیع،علی بن احمد.(9231).عتبه الکتبه،(مجموعه مراسلات دیوان سلطان سنجر)،تصحیح و اهتمام محمد قزوینی و عباس اقبال،تهران:شرکت سهامی چاپ.
میهنی،محمد بن عبد الخالق.(2691).دستور دبیری.به تصحیح و اهتمام عدنان صادق ارزی،ترکیه:دانشکده ادبیات دانشگاه آنقره.
ناصر خسرو.(8631).دیوان.به تصحیح مجتبی مینوی-مهدی محقق،تهران:دانشگاه تهران.
ناصر الدین منشی کرمانی.(4631).نسائم الاسحار من لطائم الأخبار در تاریخ وزرا. تصحیح میرجلال الدین محدث،تهران:اطلاعات.
هندوشاه بن سنجر.(0531).تجارب السلف.به تصحیح و کوشش عباس اقبال آشتیانی، تهران:بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2,100 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,038 |
||