| تعداد نشریات | 24 |
| تعداد شماره‌ها | 862 |
| تعداد مقالات | 7,672 |
| تعداد مشاهده مقاله | 13,668,448 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 11,743,016 |
فهمی از رندی‌های حافظ (نگاهی دیگر به ایهام تبادر در شعر حافظ) | ||
| شعر پژوهی(بوستان ادب) | ||
| مقاله 6، دوره 2، شماره 4، بهمن 1389، صفحه 127-146 اصل مقاله (358.04 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22099/jba.2012.301 | ||
| نویسنده | ||
| جهاندوست سبزعلی پور* | ||
| دانشگاه آزاد اسلام واحد رشت | ||
| چکیده | ||
| دکتر جهاندوست سبزعلی‌پور* دانشگاه آزاد اسلامی، واحد رشت چکیده درباره‌ی حافظ و انواع ایهام در شعر او بسیار نوشته‌اند، به قدری که شهرت حافظ به ایهام‌گویی بر همگان آشکار است. ایهام تبادر آن است که واژه‌ای از کلام، واژه‌ی دیگری را که تقریباً با آن هم‌شکل یا هم‌صدا است، به ذهن متبادر کند؛ معمولاً واژه‌ای که به ذهن متبادر می‌شود، با کلمه یا کلماتی از کلام، تناسب دارد. این صنعت در ادب فارسی و بلاغت، به نام‌های بسیاری از جمله: ایهام جناس، ایهام تناسب، ایهام جناسِ گونه‌گون‌خوانی، ایهام چندخوانشی، ایهام چندگونه‌خوانی و ایهام دوگونه‌خوانی، معروف است. تعدادی از ایهام تبادرهای شعر حافظ، قبلاً کشف و معرفی شده است؛ با این حال یک بررسی تخصصی در حوزه‌ی ایهام تبادر در دیوان حافظ، زیبایی‌های پنهان اثر او را بیش‌تر و آشکارتر می‌کند و نشان می‌دهد چه مقدار از رندی‌های حافظ، فهم نشده باقی مانده است. آن‌چه در این مقاله آمده، تعدادی از ایهام تبادرهای دیوان حافظ است که به طور کلی، در سه سطح طبقه‌بندی شده است: 1. در سطح واژه؛ 2. در سطح ترکیب؛ 3.در سطح بیت.هر کدام از موارد فوق برحسب شکل ظاهری و معنای «متبادِر» و «متبادَر» در چهار نوع بررسی شده است: - نوع اول: نمونه‌هایی که به خاطر خط) تصحیف) و تلفظ، دو گونه خوانده می‌شوند؛- نوع دوم: نمونه‌هایی که متبادِر و متبادَر، هم مرکب و هم بسیط خوانده می‌شوند؛- نوع سوم :نمونه‌هایی که متبادِر و متبادَر همچون جناس زاید، حرفی کم یا زیاد دارند؛- نوع چهارم :نمونه‌هایی که متبادِر در یک بیت و متبادَر در بیت دیگری است.در ادامه‌ی مقاله بعد از ذکر نمونه‌ها، ایهام تبادر در شعر حافظ بررسی و تحلیل شده و با ذکر دلایل و قراینی از دیوان حافظ، تعمدی بودن احتمالی بعضی از این نمونه‌ها، ارائه شده است. * استادیار زبان و ادبیات فارسی j.sabzalipor@yahoo.com. تاریخ دریافت مقاله: 14/2/88 تاریخ پذیرش مقاله: 14/7/89 | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| ایهام تبادر؛ شعر فارسی؛ شعر حافظ؛ بلاغت؛ نقد ادبی | ||
| مراجع | ||
|
اعظمی‌راد، گنبد دردی. (1371). ایهام در شعرحافظ. تهران: گلنشر.
امیرمعزی، ابوعبدالله. (1362). کلیات دیوان. با مقدمه و تصحیح ناصر هیری. تهران: مرزبان.
حافظ شیرازی، شمسالدین محمد. (1366). دیوان. تصحیح محمد قزوینی و قاسم غنی، تهران: اقبال.
پایمرد، منصور. (1383). «بازی‌های زبانی، باز هم اعجاز در ایهام». کتاب ماه ادبیات و فلسفه، شماره‌ی 81، ص66-73.
جلالالدین، مولوی. (1370). مثنوی معنوی. رینولد نیکلسون، تهران: نشر طلوع.
حیدری، علی. (1385). «ایهام در شعر حافظ». کیهان فرهنگی، شماره‌ی 239-240، ص32-38.
خرمشاهی، بهاالدین. (1380). حافظ‌نامه. تهران: شرکت علمی و فرهنگی.
خرمشاهی، بهاالدین. (1367). ذهن و زبان حافظ. تهران: نشر نو.
راستگو، محمد. (1379). ایهام در شعر فارسی. تهران: سروش.
سعدی شیرازی، مصلح‌الدین. (1373). گزیده غزلیات سعدی. به کوشش حسن انوری، تهران: قطره.
سعدی شیرازی، مصلح‌الدین. (1388). بوستان سعدی. تصحیح محمدعلی فروغی، تهران: ققنوس.
سنایی، غزنوی. (1362). دیوان. تصحیح مدرس رضوی، تهران: کتابخانه سنایی.
شمیسا، سیروس. (1381). نگاهی تازه به بدیع. تهران: فردوس.
صادقی، محمد. (1384). ایهام. تهران: حجم سبز.
ضیایی حبیب‌آبادی، فرزاد. (1382). «ایهام تناسب در شعر حافظ». کتاب ماه ادبیات و فلسفه. شماره‌ی 81 ص 64- 71.
غلامی، احمد. (1386). «ایهام تناسب صبا در شعر حافظ». آموزش زبان و ادب فارسی، شماره‌ی 81، ص7-9.
محمودی، آزاد. (1383). «اصطلاحات خوشنویسی دیوان حافظ». مجله‌ی حافظ، شماره‌ی 7، ص3-35.
فرید، طاهره. (1376). ایهامات دیوان حافظ. تهران: طرح نو.
مرتضوی، منوچهر. (1384). مکتب حافظ یا مقدمه بر حافظ‌شناسی. تبریز: ستوده.
معین، محمد. (1375). فرهنگ فارسی. تهران: امیرکبیر.
مکنزی، دیوید نیل. (1383). فرهنگ کوچک زبان پهلوی. ترجمه‌ی مهشید میرفخرایی. تهران: پژوهشکده‌ی علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
موسوی گرمارودی، سیدعلی. (1383). «اصطلاحات خوشنویسی شعر حافظ». مجله‌ی حافظ، شماره‌ی 8، ص38-49.
مولوی، جلالالدین. (1376). مثنوی معنوی. با مقدمهی قدمعلی سرامی. تهران: بهراد. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2,631 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,438 |
||